حزب واگن کنشت آلمان (BSW) و دیدگاهها و مواضع آن

تاسیس حزب

 تشکیل «اتّحادیه ­ی عقلانیت و عدالت[1]» یا حزب سارا (زهرا) واگن­ کنِشت[2] نتیجه­ ی انشعاب این فعّال سیاسی از حزب چپ­ های آلمان[3] است. امیره محمّدعلی[4] (فعال سیاسی مصری­تبار و چپ­گرای آلمانی) نیز در این انشعاب، واگن­کنشت را همراهی کرد. این دو نماینده­ی پارلمان آلمان روز 8 ژانویه­ ی 2024 به طور رسمی تأسیس حزب مستقل خود را اعلام کردند. واگن ­کنشت در مراسم افتتاح و آغاز به کار رسمی حزب، ضمن انتقاد شدید از عملکرد دولت ائتلافی، به ویژه «ناتوانی دولت در حلّ مسائل اقتصادی و اجتماعی شرق آلمان»  اعلام کرد که حزب چپ­گرای جدید، مشارکت در انتخابات پارلمان اروپا (ژوئن 2024) را به نحو جدّی در برنامه­های خود مورد ملاحظه قرار خواهد داد. واگن­کنشت در این جلسه اعلام کرد که حزب او از طریق کمک­های مردمی، توانسته­است فعالیت خود را با سرمایه­ی اولیه­ی 1.4 میلیون یورو آغاز کند.[5] لازم به ذکر است دو نماینده­ی بنیان­گذار حزب، سال­ها به عنوان رهبران فراکسیون حزب چپ آلمان در پارلمان این کشور فعالیت داشتند و از چهره­های اصلی جناح چپ به شمار می­روند. حزب در ماه مارس 2024 اعلام کرد که حدود 8 هزار درخواست رسمی عضویت دریافت کرده و حدود 17 هزار نفر نیز در کمپین حمایت مالی از حزب، مشارکت دارند.[6] در حال حاضر حدود 650 نفر به عضویت رسمی اتّحادیه­ی عقلانیت و عدالت درآمده­اند و نشریه­ی تاگس اشپیگل پیش­بینی می­کند که این تعداد تا سال 2025 به دو هزار نفر برسد.[7] از میان افراد و شخصیت­های مهم حزب، می­توان به افراد زیر اشاره نمود:

1-کریستیان لِیه[8]: نماینده­ی پارلمان و دبیر اوّل حزب؛ از مخالفان ارسال سلاح به اوکراین؛ هوادار گسترش روابط آلمان با نهادهای مدنی و سندیکاهای کارگری در کشورهای موسوم به “جنوب جهانی” به ویژه کشورهای آفریقایی

2-شروین حق­شنو[9]: استاد دانشگاه فنّی کارلسروهه، تعیین­کننده­ی اصلی خطّ مشی اقتصادی حزب، معاون اول زهرا واگن­کنشت

3-امیره محمد علی: وکیل دادگستری، نماینده­ی پارلمان، هوادار ایجاد محدودیت در قوانین مهاجرت آلمان و اروپا

اقبال عمومی به حزب

گستردگی اقبال عمومی به حزب واگن ­کنشت، عمدتاً در شرق آلمان متمرکز است. بر اساس جدیدترین آمار مربوط به نظرسنجی­های انتخاباتی در حال حاضر بیشترین محبوبیت حزب در ایالت­های شرقیِ زاکسن-آنهالت (16 درصد) ، تورینگن (16 درصد)، براندن­بورگ (14 درصد) و برلین (12 درصد) ثبت شده­است که برای حزبی با دوران فعالیت کمتر از یک سال، آماری فوق­العاده مطلوب به حساب می­آید. اتحادیه­ی عقلانیت و عدالت، در تمام ایالت­های شرق آلمان یکی از سه حزب محبوب به شمار می­رود.[10] انتخابات پارلمان اروپا (خرداد 1403) نتیجه­ای شگفت­انگیز برای حزب رقم زد: چپ­های جدید توانستند تنها 6 ماه پس از آغاز فعالیت­های خود، با کسب 6 درصد از آراء مشارکت­کنندگان، 6 کرسی در پارلمان اروپا به دست آورند. اعضای این حزب که توانستند در این انتخابات مهم، به پارلمان اروپا راه یابند[11]: فریدریش پورنر[12]، فابیو د ماسی[13]، رود فیرمنیش[14]، یان پیتر وارنکه[15]، توماس گایزل[16]، میشائیل فون دِر شولن­بورگ[17]. چپ­های جدید توانستند در انتخابات پارلمان ایالتی در شرق آلمان (زاکسن و تورینگن) که در شهریور 1403 برگزار شد، به نتایجی بسیار مطلوب دست یابند. حزب در این دو ایالت با دستیابی به 16  و 12 درصد از آراء شرکت­کنندگان در انتخابات این دو ایالت (به ترتیب) ، توانست پس از احزاب راست میانه (دموکرات مسیحی) و راست رادیکال (آلترناتیو) در جایگاه سوم قرار بگیرد.[18] واگن­کنشت از نخستین روز آغاز فعالیت حزب، توجّه خود را بر شرق آلمان متمرکز کرد. می­توان گفت که این انتخاب، بسیار هوشمندانه و دقیق است زیرا در حال حاضر، شکاف میان شرق و غرب آلمان، مهمترین سرمایه­ی سیاسی احزاب رادیکال (راست و چپ) برای جذب آراء اعتراضی مردم ایالت­های شرقی به شمار می­رود. تجربه­ی حضور نیروهای چپ­گرا در شرق آلمان به دلیل سابقه­ی حکومت کمونیستی آلمان شرقی، به علاوه­ی نارضایتی­های اقتصادی- هویتی در این مناطق، به حزب چپ­گرای جدید در جذب رأی­های اعتراضی کمک می­کند. نشریه­ی نویه تسوریشه تسایتونگ پس از استقبال تاریخی از حزب واگن­کنشت (شهریور 1403) می­نویسد: «علیرغم صرف بودجه­های هنگفت برای ایجاد توازن میان شرق و غرب آلمان، به نظر می­رسد دو مسئله­ی “قوانین مهاجرت” و “نحوه­ی مدیریت روابط با روسیه” تبدیل به موضوعاتی شده­اند که پیرامون آن­ها یک شکاف بسیار عمیق میان شرق آلمان با گفتمان سیاسی مسلّط وجود دارد. مردم ایالت­های شرقی، در هر دو موضوع سیاست­های حزب سبز را با نارضایتی و خشم شدید پاسخ می­دهند و با رأی دادن به راست­ها و چپ­های رادیکال، ناخرسندی خود را به نمایش می­گذارند».[19]

ارتباط با دولت فعلی آلمان

 از میان مجموعه­ی شعارها و ایده­های حزب (که عمدتاً بر مفهوم عدالت اجتماعی و رفع تبعیض در حوزه­ی جامعه و اقتصاد متمرکز است)  دو رویکرد به نحو ویژه در تعارض با جهت­گیری رسمی دولت فعلی آلمان (به ویژه حزب سبز) قرار دارد:

• مسئله ­ی اسرائیل و فلسطین: پس از هدف قرار گرفتن خودروی حامل نیروهای امدادرسان به نوار غزه که به کشته شدن 7 تن از کارکنان یکی از نهادهای بین­المللی انجامید (فروردین 1403) سارا واگن­کنشت خواهان تحریم تسلیحاتی اسرائیل شد. به گزارش «شبکه­ی سردبیران رسانه­های آلمانی­زبان» این نماینده­ی چپ­گرای پارلمان تأکید کرد: «سیاست مرگبار اسرائیل در غزه، به ویژه حمله به کارکنان یک نهاد بین­المللی که تمام توان و انرژی خود را صرف کمک به آسیب­دیدگان و محرومان در مناطق جنگ­زده­ی فلسطینی کرده­اند، می­بایست با پیامدهای تنبیهی بسیار جدّی مواجه شود. از آن­جا که اسرائیل همه­ی پیشنهادهای صلح را رد می­کند و ضوابط حقوق بشری را زیر پا می­گذارد، صدور جنگ­افزار به این کشور می­بایست از سوی دولت آلمان به طور کامل متوقّف شود. سلاح­هایی که کشورهای غربی به اسرائیل می­فرستند، دست­مایه­ی کشتار زنان و کودکان و مردم بی­گناه غزّه قرار می­گیرد. صدور سلاح، عملاً به منزله­ی مشارکت در جنایت­های اسرائیل در غزّه است. تعهّد آلمان برای تأمین امنیت اسرائیل می­بایست با یک شرط مهم همراه باشد: نقش­آفرینی عملی برلین در کنترل و جهت­دهی رفتار تل­آویو به سمت عقلانیت».[20]
• موضوع جنگ اوکراین و نحوه­ی تعامل با روسیه: حزب معتقد است که مسائل امنیتی-راهبردی شرق اروپا، از جمله بحران اوکراین، به هیچ عنوان راه حلّ نظامی ندارد و صدور جنگ­افزار به اوکراین تنها سبب تشدید اختلاف و خون­ریزی بیشتر خواهد شد. روز دهم فوریه­ی 2023 سارا واگن­کنشت به همراه آلیسه شوارتسر[21] (کنشگر فمینیست، از منتقدان سرسخت اسلام­گرایی و مخالفان جمهوری اسلامی ایران در فضای سیاسی- رسانه­ای) متنی را با عنوان «مانیفست صلح» منتشر کردند که تا کنون حدود 100 هزار نفر از شهروندان و چهره­های فکری و تحلیلی آلمان نیز آن را به امضا رسانده­اند. در بخش­هایی از این مانیفست آمده­است: «جنگ پوتین علیه اوکراین، بدون شک یک رفتار غیرقانونی و تجاوزگرانه است. مردم اوکراین در این جنگ بدون شک نیازمند همبستگی ما هستند؛ امّا آیا این همبستگی لزوماً به معنای ارسال جنگ­افزار است؟ ما معتقدیم تداوم جنگ در اوکراین می­تواند به یک تراژدی وحشتناک مانند جنگ جهانی سوم یا یک رویارویی هسته­ای بینجامد. دولت اوکراین ممکن است بتواند با استفاده از کمک­های نظامی دولت­های غربی چند نبرد تاکتیکی را به نفع خود پایان ببخشد، اما در برابر یک قدرت هسته­ای مانند روسیه، جز از طریق مصالحه و تفاهم، نمی­تواند به صلح و ثبات برسد. ما از دولت آلمان می­خواهیم که هرچه سریع­تر ارسال جنگ­افزار به اوکراین را متوقّف، و زمینه را برای گفتگوهای صریح دیپلماتیک میان طرفین مهیّا کند».[22] چهره­های تأثیرگذار حزب، از جمله فون دِر شولن­بورگ (دیپلمات باتجربه و مشاور سابق دبیرکلّ سازمان ملل که سابقه­ی ارتباط با ایران و مذاکره با طالبان برای تسهیل در آزادی گروگان­های ایرانی در دهه­ی 1990 را نیز در کارنامه­ی خود دارد[23]) معتقدند که می­بایست هرچه سریع­تر با روسیه وارد مذاکره شد. این سیاستمداران بر این باورند که ناتو عملاً با نادیده گرفتن تلاش­های دیپلماتیک، قصد دارد آتش جنگ میان روسیه و اوکراین را همچنان برافروخته نگه دارد تا بتواند با استفاده از این نبرد، زمینه را برای تقویت و گسترش خود فراهم سازد.[24] در پی توافق برلین و واشنگتن پیرامون استقرار موشک­های میان­برد آمریکا در آلمان (در سال 2026) ، حزب واگن­کشت ضمن اعلام مخالفت شدید با این طرح، پس از موفقیت نسبی در انتخابات دو ایالت شرقی اعلام کرد که ابراز مخالفت صریح با استقرار موشک­های ناتو، شرط اوّلیه­ی این حزب برای ورود به هر مذاکره و ائتلافی با سایر احزاب است.[25] لازم به ذکر است واگن­کنشت به منظور تقویت گفتگو با مخاطبان خود، کانال تلگرامی به زبان روسی نیز راه­اندازی کرده­است.

رابطه حزب با اسرائیل

 پس از اعلام مواضع منتقدانه ­ی واگن­کنشت نسبت به اسرائیل، یوزف شوستر[26] دبیرکلّ شورای یهودیان آلمان[27]، او را به تأثیرپذیری از «تئوری توطئه» ، «ساده­انگاری» و «نفرت­پراکنی علیه اسرائیل» متّهم کرد. شوستر در گفتگو با شبکه­ی دوم آلمان گفت: «واگن­کنشت و چپ­های پوپولیست حاضر نیستند بپذیرند که اسرائیل در حال دفاع از خود در برابر یک سازمان تروریستی است. آن­ها با انتقادات غیرهمدلانه تلاش می­کنند تصویری سیاه و سفید از واقعیت خاورمیانه ارائه کنند و افکار عمومی آلمان را در برابر اسرائیل تحریک نمایند. این عملاً چیزی جز نفرت­پراکنی علیه دولت یهود نیست».[28] در پاسخ، بنیان­گذار حزب چپ جدید آلمان ضمن ردّ انتقادات رئیس شورای یهودیان تأکید کرد: «اگر هرکس که دولت نتانیاهو و جنگ بی­رحمانه­ی او در غزه را نقد می­کند، یهودستیز و ضدّاسرائیل باشد، بخش­های وسیع و گسترده­ای از جامعه­ی اسرائیل نیز یهودستیز است! تصوّر کنید فجایع انسانی­ای که در غزه شاهد آن هستیم، در اوکراین اتفاق می­افتاد؛ چه فریادهای اعتراضی – به حق- سراسر اروپا و جهان را فرامی­گرفت؟ خاورمیانه­ی امروز نیازمند آتش­بس فوری است. شورای یهودیان آلمان هیچ انتقاد جدّی و مؤثّری درباره­ی وحشی­گری­ها و بی­رحمی­های اسرائیل در جنگ اخیر مطرح نکرده­است. وزیر دفاع اسرائیل، مردم غزه را “حیوانات انسان­نما” توصیف کرده و اکنون می­توان گفت ترور اسماعیل هنیه در تهران نیز تمام منطقه­ی خاورمیانه را در آستانه­ی یک جنگ بزرگ و فراگیر قرار داده­است. من همواره از حقّ موجودیت اسرائیل دفاع می­کنم. اسرائیل حق دارد در برابر حمله­ی وحشتناک حماس در 7 اکتبر از خودش دفاع کند، اما کشتن بیش از چهل هزار نفر، شامل زنان و کودکان بی­دفاع، به هیچ عنوان مصداق یک جنگ دفاعی نیست».[29]

سایر موضع گیری ها و رویکردهای بنیادین حزب

• در طیف­بندی و توصیف احزاب آلمان، حزب سارا واگن کنشت، یک حزب «محافظه­کار چپ­گرا» نامیده می­شود؛ این بدان معناست که حزب، گرایش به برابری و رفع محرومیت­های اجتماعی- اقتصادی را در کنار توجّه به ثبات فرهنگی و اجتماعی، ضرورت حفظ امنیت ملّی و پایداری سیاسی در برابر عناصر مهاجم مورد توجّه قرار می­دهد.[30] سایت تحلیلی- نظری «مرکور» در توصیف ایدئولوژی این حزب می­نویسد: «محافظه­کاری چپ­گرای واگن­کنشت، سیاست دوقطبی­سازی پوپولیستی را با رویکردهای ملّی­گرایانه، گرایش­های ضدّلیبرال در حوزه­ی مهاجرت و پناهجویی، سیاست هویت­گرایانه، تأکید بر حفاظت از محیط زیست و مبارزه با تغییرات اقلیمی، و مقابله با محرومیت­های اقتصادی و اجتماعی ترکیب کرده­است».[31] واگن­کنشت شخصاً در کتابی که پیرامون تبیین مواضع حزبش به رشته­ی تحریر درآورده[32]، هویّت «محافظه­کار چپ­گرا» را می­پذیرد و می­نویسد: «محافظه­کاری در حوزه­ی ارزش­ها و هنجارها، دفاع از ثبات سیاسی- اجتماعی، هویت ملّی و حفظ موجودیت دولت ملّی، هیچ تعارضی با سوسیالیسم – به معنای تلاش برای رفع نابرابری­های اجتماعی و اقتصادی- ندارد». (ص.226). واگن­کنشت در این کتاب، از دو ایده­ی بسیار مهم دفاع می­کند: 1. دولت ملّی در برابر فراملّی­گرایی لیبرال؛ 2. هویت فرهنگی-هنجاری غرب در برابر «چندفرهنگ­گرایی[33]» افراطی که تلاش می­کند همه­ی فرهنگ­ها را هم­ارزش نشان دهد و – از جمله- مؤلّفه­های هویّتی اسلام­گرایان را نیز در برابر فرهنگ لیبرال- دموکراتیک اروپایی قابل دفاع تلقّی کند.
• مرزبندی بسیار قاطع در برابر اسلام سیاسی: واگن­کنشت در صفحه­ی 239 کتاب خود می­نویسد: «گرایش­های مذهبی شهروندان، به عنوان امری مربوط به زندگی شخصی آنان، هیچ تعارضی با تعلّق به هویت جمعی و ملّی ما آلمانی­ها ندارد؛ اما اسلام سیاسی که همواره مبلّغ و مروّج جدایی، مرزبندی و دشمنی میان انسان­ها بوده­است، قطعاً با تعلّق ملّی و اجتماعی به آلمان تعارض دارد. دقیقاً به همین دلیل، چنین تفسیری از اسلام به هیچ عنوان به کشور آلمان تعلّق ندارد، زیرا خود نمی­خواهد که تعلّق داشته باشد». نکته­ی جالب توجّه آن است که این موضع­گیری قاطع و آشتی­ناپذیر در برابر اسلام سیاسی، کاملاً با جدیدترین موضع­گیری­ها و رویکردهای دولت و اپوزیسیون (حزب دموکرات مسیحی) مبنی بر ضرورت مقابله­ی مؤثّر با اسلام­گرایی- به عنوان یک ایدئولوژی سیاسیِ مخالف با هنجارهای لیبرال دموکراتیک-  انطباق دارد.
• واگن­کنشت در راستای سیاست­های تعدیل­گرایانه در حوزه­ی مهاجرت و پناهجویی معتقد است: «تحریم­های گوناگون بین­المللی و اروپایی علیه حکومت بشار اسد می­بایست لغو شود تا امکان بازسازی سوریه فراهم گردد؛ جنگ در این کشور تمام شده و دلیلی ندارد که آلمان همچنان میزبان مهاجران و پناهجویان سوری باشد». نشریه­ی تاگس تسایتونگ ضمن پوشش خبری این موضع­گیری، واگن­کنشت را در کنار فریدریش مرتس (حزب دموکرات مسیحی) به «همدلی با رژیم سفّاک و شکنجه­گر بشّار اسد» و «تلاش برای برقراری مناسبات با دمشق به منظور اخراج پناهجویان سوری» متّهم کرد.[34]

[1] Das Bündnis Sahra Wagenknecht – Vernunft und Gerechtigkeit (BSW)

[2] Bündnis Sahra Wagenknecht

[3] Die Linke

[4] Amira Mohamed Ali

[5] https://www.tagesschau.de/inland/innenpolitik/wagenknecht-parteigruendung-bsw-100.html

[6] https://www.swp.de/panorama/bsw-mitglieder-34251-73361819.html

[7] https://www.tagesspiegel.de/politik/nur-2000-bsw-mitglieder-bis-2025-wagenknecht-will-ihre-partei-nur-langsam-und-kontrolliert-wachsen-lassen-11156806.html

[8] Christian Leye

[9] Shervin Haghsheno

[10] https://dawum.de/BSW/

[11] https://www.europawahl-bw.de/abgeordnete-eu-parlament

[12] Friedrich Pürner

[13] Fabio de Masi

[14] Ruth Firmenich

[15] Jan-Peter Warnke

[16] Thomas Geisel

[17] Michael von der Schulenburg

[18] https://www.bpb.de/kurz-knapp/taegliche-dosis-politik/551829/landtagswahlen-in-thueringen-und-sachsen-ergebnisse/

[19] https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7234490809847357440/

[20] https://www.rnd.de/politik/sahra-wagenknecht-fordert-waffenembargo-gegen-israel-LXNXD2NUNJLKVD6LZW7IPKYM5U.html

[21] Alice Schwarzer

[22] https://www.change.org/p/manifest-f%C3%BCr-frieden

[23] https://michael-von-der-schulenburg.com/wp-content/uploads/2022/04/mvds-curriculum-vitae.pdf

[24] https://www.linkedin.com/feed/update/urn:li:activity:7239271497897312256/

[25] https://www.deutschlandfunk.de/raketenstationierung-us-nato-deutschland-mittelstreckenraketen-100.html

[26] Josef Schuster

[27] Der Zentralrat der Juden

[28] https://www.zdf.de/nachrichten/politik/deutschland/bsw-wagenknecht-judenhass-zentralrat-kritik-100.html

[29] https://www.spiegel.de/politik/deutschland/sahra-wagenknecht-empoert-sich-ueber-judenhass-vorwurf-vom-zentralrat-a-02f6dc04-e15c-4790-908e-73fe58717d59

[30] https://www.deutschlandfunk.de/wagenknecht-partei-buendnis-gruendung-100.html

[31] https://www.merkur-zeitschrift.de/2023/05/02/linkskonservativer-populismus/

[32] DIE SELBSTGERECHTEN (Mein Gegenprogramm – für Gemeinsinn und Zusammenhalt)

[33] Multikulturalismus

[34] https://taz.de/Abschiebedebatte-nach-Solingen-Anschlag/!6029836/