در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۴۰۰ وبیناری با موضوع «استراتژی نظامی-امنیتی آمریکا در چرخش به سمت شرق آسیا» با محورهای ذیل برگزار شد: اول؛ رقابت قدرت‌های بزرگ در هندوپاسیفیک؛ دوم؛ آینده حضور نظامی آمریکا در خاورمیانه، و سوم؛ افزایش حضور چین در خاورمیانه و همکاری با ایران. این نشست با مشارکت یانگ جون کیم (متخصص راهبردهای نظامی-امنیتی آمریکا در شرق آسیا و مشاور رئیس‌جمهور کره جنوبی در مسائل بین‌المللی و همچنین مشاور ستاد مشترک ارتش آمریکا و کره و عضو غیر مقیم چند اندیشکده آمریکایی ازجمله موسسه ویلسون) و پروفسور آفتاب کمال پاشا (رئیس مطالعات خلیج‌فارس در مرکز مطالعات آسیای غربی و استاد دانشگاه جواهر لعل نهرو هند) برگزار شد. اهم مسائل مطرح‌شده در وبینار از قرار زیر است:
دکتر یانگ جون کیم:
- ایالات‌متحده قصد دارد بحران‌های پیش روی خود در شرق آسیا که بیشتر در ارتباط با کره شمالی و چین هستند، با کمک نیروهای سازمان ملل و نیروهای ایالات متحده در کره[۱] مدیریت کند. اولویت‌های امنیتی نظامی آمریکا در این منطقه عبارت‌اند از: چین، عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای در کره شمالی، کابوس همکاری امنیتی روسیه، چین و کره شمالی و مانورهای نظامی مشترک آن‌ها و درنهایت مسئله تایوان است که یک سناریوی واقعی است.
- یکی از ابعاد اصلی استراتژی هندو پاسیفیکی ایالات متحده ایجاد زمینه همکاری بین شرکای پاسیفیکی (ژاپن، استرالیا، کره جنوبی و هند) و اعضای ناتو (بریتانیا، فرانسه، آلمان و ایتالیا) در دریا و خشکی است. کشورهای پنج چشم، و آکوس نماد این تلاش‌ها است.
- تحولات آینده تأثیرگذار بر بعد نظامی-امنیتی آمریکا در منطقه عبارت‌اند از: مانور نظامی مشترک آمریکا و کره جنوبی در تابستان ۲۰۲۲، انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا در نوامبر ۲۰۲۲، انتخابات مارس ۲۰۲۴ کره جنوبی و انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۴ آمریکا است که ممکن است استراتژی هندوپاسیفیکی ایالات متحده را تحت تأثیر قرار دهد.
- اگر ترامپ در سال ۲۰۲۴ برنده انتخابات شود ممکن است برای صرفه‌جویی اقتصادی توافقنامه صلحی با کره شمالی امضا کند و به صورت صلح‌آمیز مسئله کره شمالی را حل کند، جرارد کوشنر اجرا کننده این استراتژی خواهد بود و از این طریق با کاهش یا خروج نیروهای ایالات‌متحده در کره (USFK) هزینه‌های خود را کم کند.
- تایوان مهم‌ترین نگرانی آمریکا در شرق آسیا است نه کره جنوبی و مسائل دیگر. تایوان برای چین یک مسئله ملی، اقتصادی، امنیتی، ژئوپلیتیکی است و آگاهی آمریکا از این حساسیت چین باعث می‌شود، بیش‌ازحد برای آن نگران باشد. از این رو، بایدن تلاش خواهد کرد مسئله تایوان را از طریق گفتگو و همکاری با چین حل کند؛ هرچند تایوان اولویت اول کره جنوبی و ژاپن به‌عنوان متحدان آمریکا در شرق آسیا نیست.
- برای آمریکا مسئله کره شمالی و ایران بسیار متفاوت است. کره شمالی یک قدرت هسته‌ای، نظامی و اقتصادی بزرگ مثل چین در کنار خود دارد ولی ایران چنین امکانی ندارد. کره شمالی برای آمریکا بخشی از مسئله چین است. بنابراین برای بایدن غیرممکن خواهد بود که مدلی از توافقنامه هسته‌ای ایران را با کره شمالی داشته باشد.
آفتاب کمال پاشا:
- آمریکا در تلاش است از چالش تاریخی، چالش مرزی و دیگر اختلافت و رقابت‌های چین و هند برای کشاندن پای هند به سیاست هندوپاسیفکی خود استفاده کند. هند هم به دلایل مختلف به همراهی آمریکا نیاز دارد. بنابراین آمریکا تلاش کرده با مانورهای نظامی مشترک، صادرات تسلیحات و … هند را در این مسیر قرار دهد؛ همچنان که با این کار هند را در مقابل چین تقویت می‌کند، می‌تواند آن را از روسیه که مهم‌ترین تأمین‌کننده تسلیحاتی هند است، دور کند. هند از نظر جمعیتی، جغرافیایی و اقتصادی مهم‌ترین گزینه آمریکا برای این کار است و قابل جایگزینی نیست.
- برای مدیریت خاورمیانه «قرارداد ابراهیم» جدیدی بین بحرین، مراکش و سودان با اسرائیل در حال شکل‌گیری است که به‌عنوان کواد غرب آسیا یا کواد خاورمیانه هم شناخته می‌شود. در حالی که آمریکا در حال کاهش حضور نظامی در خلیج‌فارس و افزایش حضور در شرق آسیا است، به اسرائیل اجازه داده‌شده نفوذ خود را در بین کشورهای عرب مسلمان منطقه افزایش دهد.
- توانایی‌های ایران برای قرار گرفتن در مقابل آمریکا در سطح منطقه‌ای و مقاومت در برابر تحریم‌ها باعث شد آمریکا به‌صورت غیرمستقیم ایران را به عنوان قدرت منطقه‌ای به رسمیت بشناسد و با توجه به اینکه استراتژی جدید آمریکا حفظ صلح و ثبات در خاورمیانه است، امید دارد در آینده زمینه برای قرار گرفتن ایران در کنار آمریکا به عنوان شریک یا همکار فراهم شود، هرچند که در حال حاضر دو کشور به عنوان رقیب یا دشمن یکدیگر شناخته می‌شوند.
- سیاست خارجی آمریکا در غرب آسیا در دولت بایدن تداوم همان سیاست خارجی ترامپ در تلاش برای عادی‌سازی روابط اعراب و اسرائیل است. در همین راستا، سفر ماه آینده بایدن به منطقه برای راضی کردن عربستان به عادی‌سازی روابط با اسرائیل خواهد بود. زیرا در این شرایط آمریکا راحت‌تر می‌تواند برای مهار چین به سمت شرق حرکت کند و در گام دوم، با احیای برجام روابط ایران و عربستان سعودی را بهبود دهد؛ بخصوص که متحدان اروپایی آمریکا نیز نسبت به احیای برجام بسیار حساس هستند.
- آمریکا به نحوی در صدد حفظ صلح در خاورمیانه است تا هم از حمله اسرائیل به ایران جلوگیری کند، هم از حمله ایران و گروه‌های نیابتی آن به اسرائیل؛ همچنین در حال حاضر آمریکا نمی‌خواهد در خاورمیانه شاهد جنگ، کودتا، انقلاب، و یا دخالت خارجی باشد؛ چراکه تنها در این شرایط می‌تواند تمرکز خود را بر شرق آسیا حفظ کند.
- روابط ایران و چین باوجود فاکتور اسرائیل در روابط ایران و آمریکا رشد کرده است. اگر برجام احیا شود اسرائیل همچنان تلاش خواهد کرد بر ایران فشار بیاورد و به امکانات و تأسیسات آن ضربه بزند. برخی تحریم‌ها نیز مستقیم و غیرمستقیم به خاطر فاکتور اسرائیل باقی خواهند ماند. بنابراین ایران در روابط خود با چین چالش‌هایی را خواهد داشت.
- چین در آینده انتظار خواهد داشت ایران در خصوص امنیت افغانستان که برای چین بسیار مهم است، همکاری لازم را با پکن داشته باشد. اگر برجام احیا شود در سایه سیاست نگاه به شرق ایران، همکاری ایران با چین بسیار افزایش خواهد یافت و چین به خریدار اصلی نفت و گاز ایران تبدیل خواهد شد.
- بحران اوکراین باعث نخواهد شد که ایران برای فروش نفت و گاز به هند و چین، با رقابت و چالش با روسیه روبرو شود؛ چراکه عوامل مختلفی مانند بیمه نفت‌کش‌ها توسط ایران، فاصله نزدیک و حمل دریایی، به‌ویژه برای هند و چین باعث خواهد شد که خرید از ایران در کنار خرید از روسیه برای چین و هند همچنان جذاب باشد.
- با توجه به عدم همراهی کشورهای عربی با آمریکا در افزایش تولید نفت برای جایگزینی نفت روسیه، بحران اوکراین مشخص کرد تحریم روسیه موفقت آمیز نبوده و حذف ایران از بازار نفت و گاز نیز غیرممکن است.
[1] United States Forces Korea
