اولین سند راهبرد امنیت ملی روسیه در سال 2000 منتشر و اسناد بعدی بدون ترتیب زمانی خاصی در سال‌های 2009، 2015 و اینک در سال 2021 و با توجه به تحولات صورت گرفته در عرصه بین‌الملل، به‌ویژه در روابط روسیه با قدرت‌های غربی تدوین و منتشر شده‌اند. واکنش محافل سیاسی آمریکایی نسبت به سند راهبرد امنیت ملی روسیه بسیار اندک و منحصر به اندیشکده‌های کارنگی (دفتر مسکو)، بلفر سنتر و مصاحبه آژانس خبری با برخی کارشناسان این حوزه بوده است. محافل رسمی نیز کلاً آن را نادیده انگاشته‌اند. واکنش‌های صورت گرفته به سند مذکور را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد:
- راهبرد امنیت ملی روسیه در سال 2021، سند بازدارندگی آمریکا، نادیده‌گیری اتحادیه اروپا و شراکت راهبردی با چین و هند است
این موضع از سوی مدیر و بنیان‌گذار بخش امور روسیه «بلفر سنتر» مورد تأکید قرارگرفته است. عطف به حذف بندهایی از نسخه سال 2015 راهبرد امنیت ملی روسیه که حاکی از همکاری با ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا بودند و عدم اشاره به نام اتحادیه اروپا، سیمون سارادژیان[1] معتقد است راهبرد جدید بر بازدارندگی مضاعف در قبال غربِ در حال افول به رهبری آمریکا و مشغولیت عمده در شرق (آسیا) متمرکزشده است. به‌نحوی‌که اولویت سند بر نهادهای بین‌المللی غیر غربی چون سازمان همکاری‌های شانگهای و بریکس قرارگرفته است. با عدم اولویت رابطه با غرب، تصریح بر غیر دوست بودن ایالات‌متحده و برخی متحدانش، حذف عبارات لیبرالی و دموکراسی خواهی که در سند سال 2015 مورداشاره قرارگرفته بودند، چندان دور از ذهن به نظر نمی‌رسد.
تحلیل وی از پررنگ بودن مؤلفه‌های داخلی امنیت در این سند آن است که مسکو تلاش دارد از طریق حفظ هویت و فرهنگ روسیه، ارزش‌های اخلاقی و معنوی سنتی روسی و آموزش میهن‌پرستانۀ شهروندان، ابتدا به توسعه نظم دموکراتیک (با قرائت روسی آن) در داخل پرداخته و از این منظر به ارتباط با جهان غیر غربی بپردازد[2].
- تمرکز بر ضعف‌ها و عدم تعادل داخل روسیه به دلیل مورد تهدید واقع‌شدن امنیت داخلی باهدف ایجاد بی‌ثباتی:
ترنین[3] مدیر مرکز مسکو کارنگی، راهبرد امنیت ملی جدید روسیه را ازآن‌جهت قابل‌توجه می‌داند که نه‌تنها حاوی مهم‌ترین راهبردهای روسیه در خصوص مسائل امنیت ملی که مانیفستی برای دوره‌ای متفاوت است. دوره‌ای که در آن جهان چندان یکپارچه به نظر نمی‌رسد و رویارویی فزاینده با ایالات‌متحده و متحدانش در پیش روی روسیه قرار دارد. به‌ویژه که سند پیش‌بینی می‌کند به‌واسطه نگرانی از افول هژمونی، درگیری غرب با سایر جهان و روسیه در ابعاد مختلف ژئوپلیتیک، نظامی، فضای اینترنت و اطلاعات مجازی و نیز به‌واسطه استفاده از موقعیت انحصاری دلار در امور مالی جهانی جدی‌تر باشد. مضاف بر اینکه با توجه به استقرار غول‌های اینترنتی که انحصار اطلاعات مجازی را نیز در اختیاردارند علاوه بر تهدیدات ژئوپلیتیک، اخلاق و ارزش‌های سنتی روسیه باهدف ایجاد بی‌ثباتی مورد تهدید قرار خواهند گرفت. ترنین معتقد است ازآنجایی‌که روسیه در اصلاح و بازسازی ارتش گام های اساسی برداشته است، گام بعدی مقابله با دسیسه‌های خارجی به‌ویژه با تمرکز بر فناوری‌های ارتباطی در کنار تلاش برای رفع عدم تعادل و نابرابری‌های داخلی است.
- راهبرد جدید امنیت ملی روسیه، سند جنگ اطلاعاتی علیه غرب است
ساموئل بندت[4] مشاور «مرکز امنیت نوین آمریکایی» معتقد است موارد جدیدی که در این سند قیدشده واقعاً جدید نیست و روسیه دهه‌هاست خود را هدف عملیات اطلاعاتی مداوم غرب با استفاده از زیرساخت‌های مهم آن می‌بیند. استراتژی جدید امنیت ملی روسیه این تهدیدات عمدتاً سایبری را تا سطح یک چالش وجودی برای بقای طولانی‌مدت روسیه رسمیت بخشیده است. ایوانا استرادنر[5] از کارشناسان «مؤسسه امریکن اینترپرایز» و متخصص در امور جنگ‌های ترکیبی معتقد است اعلام فضای امن اطلاعاتی در این سند به‌عنوان یکی از منافع امنیت ملی حاکی از اهمیت جنگ اطلاعاتی برای دولت روسیه است. با توجه به تأکید صورت گرفته بر لزوم حفاظت از سرمایه‌های انسانی در نسخه جدید راهبرد امنیت ملی روسیه، مسکو در تلاش است تا شهروندان روسیه را با توسعه قابلیت‌های جنگ ترکیبی خود از صداهای خارج محافظت کند. تلاش‌های اخیر مسکو برای دستیابی به حاکمیت دیجیتال و تهدید به اعمال محدودیت بر توییتر نیز از این دیدگاه ناشی می‌گردد که می‌توان بدین ترتیب مانع از بروز انواع انقلاب‌های رنگی شد که موجب سقوط دیکتاتوری‌های دوران پساشوروی شده‌اند.
تلاش روسیه برای عقد موافقت‌نامه‌های امنیت سایبری با سایر کشورها و مداخله این کشور در شکل‌دهی به معاهدات جرائم امنیتی در سازمان ملل و تقابل با آمریکا در این حوزه در این راستا تبیین شده است.[6]
ملاحظه و نظریه
بررسی سند امنیت ملی جدید روسیه حاوی یک نکته برجسته است و آن نیز قطع امید مسکو نسبت به بهبود نسبی روابط با آمریکا و رسمیت بخشیدن به وجود جنگ ترکیبی یا اقدام در محدوده خاکستری میان دو کشور است. مفاد این سند برای افراد آشنا به امور روسیه به‌هیچ‌وجه جدید نیست. به‌طور مثال مسکو بارها ماهیت نهادی اتحادیه اروپا را مورد تمسخر قرار داده و همواره روابط دوجانبه با کشورهای اروپایی را اولویت داده است. یا اصولاً روسیه اعتقادی به دموکراسی مبتنی بر ارزش‌های خود خوانده غربی نداشته است. فقط در تنظیم این سند اثری از محافظه‌کاری‌های قبلی مبنی بر لزوم همکاری با غرب دیده نمی‌شود. عدم پرداختن محافل سیاسی به انتشار سند نیز می‌تواند در همین راستا مورد تحلیل قرار گیرد.
[1] .Simon Saradzhyan.
[2] .https://www.russiamatters.org/blog/russias-new-security-strategy-deter-us-ignore-eu-partner-china-and-india.
[3] .Dmitri Trenin.
[4] . Samuel Bendett
[5] . Ivana Stradner
[6] . https://www.defenseone.com/technology/2021/07/information-warfare-looms-larger-russias-new-security-strategy/183717/
