شمار و کیفیت حملات تروریستی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که فرانسه یکی از مهم‌ترین اهداف گروه‌های تروریستی در اروپاست. این امر نه‌فقط به خاطر نفوذ و به‌تبع آن نقش فرانسه در منطقه شام و آفریقا، بلکه به خاطر جمعیت مسلمان این کشور نیز هست. فرانسه پرجمعیت‌ترین جمعیت مسلمان اروپا را دارد و این در حالی است که تثبیت سنت سکولاریزم در فرانسه، حفظ شعائر مذهبی را در این کشور دشوار کرده است. (گرایش‌های سلفی و بازگشت فرهنگ عربی-اسلامی در مناطق متعددی از حومه شهرهای بزرگ فرانسه، این کشور را در چالشی با اسلام‌گرایی قرار داده است). درنتیجه خاستگاه تروریسم در فرانسه از دو منبع درونی و بیرونی نشأت می‌گیرد. به همین دلیل، راهبردهای فرانسه هم دو بال درونی و بیرونی دارد.
شاخه بیرونی شامل دو بخش «عملیات برخان» در ساحل و صحرای آفریقا و «عملیات شمال» در منطقه غرب آسیاست. عملیات برخان از سال ۲۰۱۴ و در ادامه‌ی عملیات سِروال برای مبارزه با گروه‌های تروریستی مسلح اسلام‌گرا ازجمله بوکوحرام و القاعده در مغرب اسلامی شکل گرفت. عملیات شمال، شاخه‌ی فرانسوی ائتلاف بین‌المللی علیه داعش بوده که از سپتامبر ۲۰۱۴ آغاز شد. این عملیات دو شاخه اصلی دارد: یکی پشتیبانی برای کمک به نیروهایی که بر روی زمین با داعش مبارزه می‌کنند و نیز ضربه زدن به توانایی‌های نظامی این گروه تروریستی و دیگری آموزش نیروهای امنیتی ملی عراقی.
اما حملات و اقدامات تروریستی از سال ۲۰۱۶ تاکنون عمدتاً درون‌زاد و پراکنده بوده است. بازگشت اعضای فرانسوی داعش هم این موضوع را تشدید کرده است. درنتیجه راهبرد داخلی فرانسه برای مبارزه با افراط‌گرایی و تروریسم تحت عنوان «برنامه عملیاتی مبارزه با رادیکالیزاسیون و تروریسم» از ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ پیگیری می‌شود. این برنامه موفقیت‌های زیادی داشته است. از دستاوردهای این برنامه می‌توان به تقویت منابع انسانی و مالی سرویس‌های اطلاعاتی و ایجاد هماهنگی در حاکمیت و در جامعه فرانسه نام برد. این برنامه عملیاتی شامل ۳۲ اقدام اساسی بوده که در چهار اولویت شناسایی، در نطفه خفه کردن، پاسداری و انهدام دسته‌بندی‌شده‌اند. همان‌طور که در طول گزارش خواهیم دید برای مبارزه با تروریسم، اولاً بخش‌های مختلف امنیتی، اطلاعاتی، قضایی و حتی تأمین اجتماعی با یکدیگر هماهنگ شده‌اند. دوم اینکه در سطوح امنیتی، فرهنگی، توسعه، تکنولوژی و حتی منابع مالی با معضل تروریسم مبارزه شده است. سوم اینکه هم در سطح ملی و هم در سطح اتحادیه اروپا تلاش شده تا هماهنگی‌های لازم به عمل آید. چهارم، هم به جنبه‌های نظامی و هم به جنبه‌های غیرنظامی پرداخته‌شده است.
در سال ۲۰۱۶، نه هزار و سیصد نفر و در سال ۲۰۱۸، بیست هزار نفر در فرانسه تحت عنوان “افراد رادیکالیزه یا افراطی ” شمارش و دسته‌بندی‌شده‌اند. این افراد تحت تأثیر تعلیمات دینی یا فرهنگی رادیکال، عمدتاً سلفی و جهادگرایانه، قرارگرفته و بالقوه خطرناک می‌باشند. ۲۳ درصد از این تعداد را زنان و ۴ درصد را کودکان تشکیل می‌دهند. افزایش تعداد این افراد نشان از توان تبلیغاتی گروه‌های جهادگرا در بسیج بازیگران درون‌زاد[۱] و عمدتاً از طریق اینترنت دارد. حملات و اقدامات تروریستی این دو سال عمدتاً درون‌زاد و پراکنده بوده است. این حملات اغلب با روش‌ها ابتدایی ازجمله اسلحه سرد یا حمله با خودرو به جمعیت صورت گرفته و دودسته سیبل عادی و نمادین؛ یعنی شهروندان و افراد وابسته به حکومت را دنبال می‌کنند. از ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، چهار حمله تروریستی کارکنان دولت را هدف قرارداد؛ نُه عملیات شکست خورد و دوازده حمله خنثی شد.
به‌رغم تمهیدات پیش‌بینی‌شده، پروپاگاندای جهادگرایان و نیز افزایش توانمندی‌های تکنولوژیکی افراد رادیکالیزه، گونه‌های دیگری از حملات و ابزارها مانند ابزارهای انفجاری، پهپاد، خودروی بمب‌گذاری‌شده و محصولات شیمیایی می‌توانند برای انجام اقدامات تروریستی درون کشور مورداستفاده گروه‌های تروریستی قرار بگیرند. در این دو سال، ۹ عملیات تروریستی، ۱۳ اقدام ناموفق و ۴۲ عملیات خنثی‌شده در فرانسه ثبت شده است که از عمق تهدید تروریستی در این کشور حکایت دارد. ممکن است این تهدید درون‌زاد با عواملی همچون تبلیغات پیاپی، بازگشت جهادگرایان از سوریه و عراق و نیز رهایی برخی رادیکالیزه ها از زندان تقویت، دگرگون و تشدید شود. در سال ۲۰۱۶، بیست‌وپنج فرانسوی از مناطق جنگی سوریه و عراق بازگشتند؛ درحالی‌که این رقم در سال ۲۰۱۷ به ۱۰ و در سال ۲۰۱۸ به نُه نفر کاهش یافت. در ابتدای ژوئن سال ۲۰۱۸، ۵۱۲ نفر به جرم اقدام تروریستی و ۱۱۴۵ نفر تحت عنوان رادیکالیزه – یا افراطی – زندانی هستند. پاسخ دولت فرانسه به تهدید تروریستی دو بال داخلی و خارجی دارد؛ راهبردهای داخلی را با بررسی موشکافانه‌ی «برنامه عملیاتی مبارزه تروریسم» و راهبردهای خارجی را در قالب بررسی دو عملیات نظامی برخان و شمال مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
نگاه فرانسه به تروریسم و تعریف آن:
- در کتاب سفید دفاع و امنیت ملی ۲۰۱۳ فرانسه، تروریسم «نوعی کنش که دشمنان برای جبران کمبود امکانات و تحقق اهداف سیاسی خود، با نادیده گرفتن قواعد جنگ متعارف به آن متوسل می‌شوند» تعریف‌شده که «کورکورانه غیرنظامیان را هدف می‌گیرد و به دنبال بهره‌برداری از شوک ناگهانی خشونت خود بر افکار عمومی در راستای تحت‌فشار قرار دادن دولت‌ها می‌باشد.»
- این کشور در دهه‌های گذشته با تهدیدهای گوناگون از جانب گروه‌هایی با اهداف مختلف روبرو بوده است؛ از گروه‌های ملی‌گرا تا استقلال‌طلب و اخیراً اسلام‌گرا. در چند سال اخیر مهم‌ترین تهدید تروریستی از سوی گروه‌های جهادگرا نشأت گرفته است. این تهدید در سراسر جهان قابل‌مشاهده بوده و در گروه‌هایی مانند داعش، القاعده و شبکه‌های وابسته به آن‌ها تجلی می‌یابد. هدف نهایی آن‌ها تحمیل یک ایدئولوژی اسلام‌گرایانه و تمامیت‌خواهانه با توسط به خشونت است.
- در خاک فرانسه، تهدید تروریستی از سوی سه دسته بازیگر مشهود و محسوس است:
- افراد رادیکالیزه خودسر یا وابسته که قادر به عملیاتی کردن حملات تروریستی، بدون نیاز به فرماندهی بیرونی، در هر زمان و با ابزارهای گوناگون می‌باشند.
- افرادی که از عراق و سوریه بازگشته‌اند یا عناصری که با تروریست‌های فرانسوی‌زبان مستقر در آن منطقه در ارتباط‌اند.
- عواملی که در سراسر اروپا، حملات تروریستی طراحی‌شده در خاورمیانه را اجرا می‌کنند.
- دوازده حوزه با اهمیت حیاتی ذیل چهار بخش کلی، به‌منظور حفاظت در برابر تروریسم شناسایی‌شده‌اند:
- بخش اقتصادی: انرژی، مالی، حمل‌ونقل
- بخش تکنولوژیکی: ارتباطات الکترونیکی، سمعی و بصری و اطلاعات، صنعت، فضا و پژوهش
- بخش حاکمیتی: فعالیت‌های مدنی، فعالیت‌های قضایی و فعالیت‌های نظامی حاکمیت
- بخش انسانی: تغذیه، سلامت و مدیریت آب
تفاوت یا شباهت‌ها با نگاه آمریکایی و اتحادیه اروپا:
رویکرد فرانسه و اتحادیه اروپا در مبارزه با تروریسم را، اگر نگوییم واحد، باید منطبق دانست. هماهنگی‌ها در زمینه شناسایی، فعالیت اطلاعاتی و عملیاتی در سطح اروپا به‌طور گسترده و عمیقی میان کشورها وجود دارد؛ اما رویکرد فرانسه به مبارزه با تروریسم، تفاوت‌های مشهودی با رویکرد آمریکایی دارد. عمدتاً به این دلیل که آمریکایی‌ها باور چندانی به راهبردها و اقدامات چندجانبه گرایانه نداشته و به‌صورت یک‌جانبه اقدام به قانون‌گذاری و اجرای آن در داخل و خارج آمریکا می‌کنند.
نگاه‌های داخل فرانسه به حزب‌الله لبنان و سپاه پاسداران:
رئیس‌جمهور فرانسه در سخنانی میان شاخه نظامی و شاخه سیاسی حزب‌الله لبنان تفاوت قائل شد و گفت: ما همواره شاخه نظامی حزب‌الله را تروریستی می‌دانیم اما معتقدیم می‌توان با جنبش سیاسی حزب‌الله که در پارلمان لبنان حضور دارد گفتگو نمود و ارتباط گرفت. «هیچ قدرت خارجی حق ندارد بجای ملت لبنان تعیین کند کدام نیروی سیاسی در این کشور خوب یا بد است.»
در خصوص تصمیم آمریکا مبنی بر قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست سازمان‌های تروریستی، می‌دانیم که فرانسوی‌ها در موضع رسمی خود ضمن اعلام اینکه برخی از افراد وابسته به این سازمان از سال ۲۰۱۰ در فهرست تروریستی اتحادیه اروپا قرار دارند، با این اقدام آمریکا مخالفت کرده و آن را مضر برای آرامش منطقه غرب آسیا دانستند.
برنامه عملیاتی مبارزه با رادیکالیزاسیون و تروریسم (PART) چیست؟
در دو سال حیات PART، از ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ فرانسه به کامیابی‌های نسبتاً زیادی در زمینه مبارزه با رادیکالیزاسیون و تروریسم رسید. سه دستاورد کلان این راهبرد را می‌توان این‌گونه خلاصه کرد:
- تقویت منابع انسانی و مالی سرویس‌های اطلاعاتی: تعداد کارکنان اداره کل اطلاعات داخلی از ۳۳۰۱ نفر در ۲۰۱۴ به ۴۰۳۸ نفر در سال ۲۰۱۸ و نیز کارکنان سرویس اطلاعاتی سرزمینی از ۱۹۶۷ نفر به ۲۶۰۰ نفر در بازه زمانی مشابه رسیده است.
- تقویت هماهنگی‌ها در تمامی سطوح حاکمیت با ایجاد ستاد عملیاتی پیشگیری تروریسم در وزارت کشور؛
- ایجاد یک تصویر کلی عملیاتی در سطح ملی به‌منظور تقویت واکنش‌پذیری نیروهای امنیت داخلی در هنگام حملات
استمرار و به‌روزرسانی این برنامه عملیاتی، به ایجاد برنامه‌های کوچک‌تری توسط دبیر کل دفاع و امنیت ملی (SGDSN) که تحت نظر نخست‌وزیر می‌باشد منجر شد:
- برنامه‌ی PIRANET در ژوئن ۲۰۱۷؛
- برنامه PIRATE MER در ژوئیه ۲۰۱۷؛
- برنامه PIRATAIR-INTRUSAIR در سپتامبر ۲۰۱۷؛
- برنامه جدید PIRATE MOBILITES TERRESTRES در تابستان ۲۰۱۸؛
برنامه عملیاتی مبارزه با تروریسم (PACT) چیست؟
دو سال پس از اجرای موفقیت‌آمیز برنامه عملیاتی مبارزه با رادیکالیزاسیون و تروریسم – PART – از ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، برنامه جدید عملیاتی مبارزه با تروریسم – PACT – برای پاسخ به تهدیدات جدید که دارای دو ویژگی درون‌زاد بودن و تکرار شدن هستند، طراحی و اجرا شده است. به‌جز اقدامات پنهانی که در هیچ‌یک از اسناد منتشر نمی‌شوند، این برنامه عملیاتی شامل ۳۲ اقدام اساسی بوده و چهار اولویت زیر را دنبال می‌کند:
الف) شناسایی: شامل تشخیص و درک بهتر تهدید تروریستی و تغییرات آن، به همراه تقویت هماهنگی تلاش‌های سرویس‌های اطلاعاتی می‌شود.
ب) در نطفه خفه کردن: می‌توان با دو عامل پیش‌بینی خروج افراد سابقه‌دار از زندان و نیز ابتکارات بین‌المللی علیه تأمین مالی تروریسم، جلوی دست زدن به اقدام را گرفت.
ج) پاسداری: کاهش خطرات نیازمند درگیر کردن کنشگران خصوصی حوزه امنیت، مقامات محلی و نیز مردم عادی در راستای گسترش فرهنگ عمومی امنیت است.
د) انهدام: ایجاد یک دادگاه ضد تروریستی باعث تقویت و تسریع دادرسی و مجازات جرائم تروریستی می‌شود.
***
اکنون ۳۲ اقدام اساسی که در برنامه عملیاتی مبارزه با تروریسم مفصلاً به آن پرداخته‌شده را مرور می‌کنیم؛ لازم به ذکر است که پنج اقدام در ذیل اولویت اول یعنی شناسایی، هشت اقدام در ذیل اولویت دوم یعنی در نطفه خفه کردن، هشت اقدام در ذیل اولویت سوم یعنی محافظت، دو اقدام در ذیل اولویت چهارم یعنی انهدام و سرانجام، نُه اقدام در ذیل فعالیت‌های اروپایی تعریف‌شده‌اند:
- اقدام اول: تقویت مدیریت عملیات مبارزه ضد تروریستی با در گیرکردن اداره کل اطلاعات داخلی (DGSI)
- مطابق مأموریت هماهنگی راهبردی که از ژوئن ۲۰۱۷ به مرکز هماهنگی ملی اطلاعات و مبارزه با تروریسم (CNRLT) سپرده‌شده است، اداره کل اطلاعات داخلی وظیفه هماهنگی عملیاتی میان اطلاعات، تحقیقات قضایی و راهبردهای ملی و بین‌المللی وزارت کشور در زمینه مبارزه با تروریسم را بر عهده خواهد داشت.
- اقدام دوم: تشکیل سلول پروفایل سازی عاملان حملات تروریستی و شناسایی فاکتورهای پیاده‌سازی حملات
- این سلول در راستای یافتن ملاک‌های عینی خطرناک بودن افراد رادیکالیزه و نیز به‌منظور روشن ساختن فرایندهای مؤثر در سقوط افراد به ورطه تروریسم، به مطالعه ویژگی‌های مشترک عاملان حملات تروریستی می‌پردازد.
- اقدام سوم: سازمان‌دهی سرویس‌های اطلاعاتی زندان‌ها در سطح ملی
- افزودن سرویس اطلاعاتی زندان‌ها به سرویس ملی اطلاعات نشان از اهمیت فراوان پیگیری افراد تحت نظارت دستگاه قضایی (PPSMJ) در چارچوب مبارزه با تروریسم در زندان و بیرون از آن دارد.
- اقدام چهارم: هماهنگی با تحولات تکنولوژیکی و تطبیق چارچوب قضایی آن‌ها
- توسعه بیش‌ازپیش در حوزه تکنولوژی دیجیتال و کاربردهای آن بر نحوه‌ی برقراری امنیت داخلی اثر مستقیم می‌گذارد. در این شرایط، ضروری است که حاکمیت به‌منظور تسلط بر چالش‌ها، آسیب‌ها و تهدیدات تروریستی جدید، همواره ابزارهای عملیاتی و حراست از مردم را به‌روزرسانی کند.
- اقدام پنجم: تقویت و تنظیم بررسی پسینی برنامه‌ها و فرآیند بهبود مستمر
- مرکز هماهنگی ملی اطلاعات و مبارزه با تروریسم (CNRLT) عهده‌دار مسئولیت طراحی و اجرای روش شواهد پسینی با تلفیق همه سرویس‌های مربوطه ازجمله سرویس‌های مداخله‌گر، اطلاعات و تحقیقات و نیز بررسی داده‌های عملیات‌های تروریستی پیشین – موفق، شکست‌خورده یا خنثی‌شده – می‌باشد.
- اقدام ششم: ایجاد واحد دائمی پیگیری تروریست‌های آزادشده از زندان
- حدود ۱۰ درصد از زندانیان تروریستِ اسلام‌گرا، ۳۰ درصد از آنان که ممکن است رادیکالیزه شوند تا پایان سال ۲۰۱۹ و همچنین بیش از ۸۰ درصد تروریست‌های اسلام‌گرا[۲] که در حال سپری کردن دوران محکومیت خود می‌باشند تا پایان سال ۲۰۲۰ از زندان آزاد خواهند شد. تمهیداتی برای پیش‌بینی و مواجهه مناسب در راستای پیشگیری از اقدامات تروریستی احتمالی ضروری می‌نماید.[۳]
- اقدام هفتم: تقویت بازرسی قضایی
- عدم رعایت محدودیت‌های قضایی توسط افرادی که به اقدامات تروریستی متهم شده و تحت کنترل قضایی یا حصر خانگی تحت مراقبت با ابزارهای الکترونیکی قرار دارند می‌باید با پاسخ قضایی نظام‌مند روبرو شود.[۴]
- اقدام هشتم: تقویت اجرای احکام ضد تروریستی
- اکنون دو قاضی در پاریس بر اجرای احکام ضد تروریستی نظارت می‌کنند (JAPAT)؛ به‌منظور تسهیل و تسریع هماهنگی‌ها میان زنجیره‌ی کیفری ضد تروریستی، یک سرویس ویژه متشکل از یک معاون و سه قاضی متخصص.
- اقدام نهم: تقویت مکانیسم انسداد دارایی‌ها در راستای اهداف ضد تروریستی
- مکانیسم ردیابی و پیگیری افراد حقیقی یا حقوقی مرتبط با تروریسم که مستعد انسداد دارایی در سطح ملی، اروپایی و بین‌المللی هستند بهبودیافته است؛ نمود آن را می‌توان در افزایش تعداد افراد مورد انسداد دارایی مشاهده کرد: اکنون دارایی ۱۸۹ نفر مسدود شده است.
- اقدام دهم: تداوم سیاست تعلیق حمایت‌های رفاهی-اجتماعی
- اداره کل اطلاعات داخلی در هماهنگی با وزارت همبستگی اجتماعی، خروج افراد به سمت مناطق جنگی برای پیوستن به گروه‌های تروریستی را به نهادهای تأمین اجتماعی اطلاع می‌دهد و این نهادها، پرداخت مستمری به این افراد را به حالت تعلیق درمی‌آورد.
- اقدام یازدهم: پیگیری تعهدات بین‌المللی
- فرانسه می‌کوشد شرکای بین‌المللی خود را به اجرای تعهدات خود و حفظ مبارزه با تأمین مالی تروریسم به‌عنوان اولویت درجه‌یک سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل، شورای اروپا، گروه هفت، گروه بیست و FATF تشویق نماید.
- اقدام دوازدهم: تعریف مبارزه با تروریسم به‌عنوان اولویت ریاست فرانسه بر گروه هفت
- ریاست فرانسه بر گروه هفت در سال ۲۰۱۹، فرصتی برای این گروه خواهد بود تا مبارزه با تروریسم و تأمین مالی تروریسم را به‌عنوان اولویت مطرح کرده و شرکای فرانسه را به اقدام در راستای تعهداتشان در نشست بین‌المللی پاریس (No Money for Terror) در ۲۵ و ۲۶ آوریل ۲۰۱۸ تشویق نماید.
- اقدام سیزدهم: کمک به اصلاح بخش‌های امنیتی، آموزش و تجهیز نیروهای امنیتی در کشورهای آسیب‌پذیر
- اقدامات دراین راستا می‌باید به برقراری اتوریته و حضور کشورها در مناطقی که اکنون خارج از کنترل آنهاست کمک کند.[۵]
- اقدام چهاردهم: توسعه فرهنگ مشترک امنیت در بطن جامعه
- هدف، افزایش سطح هشیاری همه بازیگران جامعه، چه عمومی و چه خصوصی و درگیر کردن آن‌ها در فراگیری واکنش‌های مناسب به‌منظور کمک مستقیم به مبارزه با تروریسم و تعمیق مقاومت ملت است.
- اقدام پانزدهم: بهینه‌سازی مشارکت نیروهای مسلح و رزروهای عملیاتی در حراست از کشور در مقابل تهدید تروریستی
- به‌کارگیری نیروهای مسلح در مأموریت‌های خود که در چارچوب عملیات سانتینل[۶] – پاسبان -تعریف‌شده است، با توجه به تغییرات در نوع و سطح تهدید بهینه‌سازی خواهد شد. این به‌روزرسانی مستمر، با تقویت امکان به‌کارگیری نیروهای رزرو عملیاتی و تقویت بسیج شوندگی ایشان همراه خواهد بود.
- اقدام شانزدهم: تقویت حراست از اماکن حساس و توسعه فناوری امنیتی
- نقطه مشترک اماکن حساس – ازجمله مراکز حیاتی، تأسیسات صنعتی با ریسک حوادث بزرگ، اماکن آسیب‌پذیر که به روی عموم بازند – نقطه مشترک اماکن حساس این است که ظرفیت این را دارند که آماج حملات تروریستی باشند.
- اقدام هفدهم: تسهیل پرداخت خسارت قربانیان تروریسم
- در برنامه‌ی بودجه سال آینده، ایجاد قاضی ویژه پرداخت خسارت به قربانیان تروریسم (JIVAT) با حدود اختیارات در سطح ملی پیش‌بینی‌شده است.
- اقدام هجدهم: تحکیم تحقیقات اداری امنیتی
- در شرایط تهدید مستمر تروریستی که غالباً از رادیکالیزاسیون خشن نشأت می‌گیرد، تحقیقات اداری امنیتی می‌تواند در امن سازی دسترسی‌ها به برخی اماکن و برخی پست‌ها اثربخش باشد.
- اقدام نوزدهم: پیش‌بینی کردن پاسخ به تهدیدات نوظهور – ازجمله هسته‌ای، رادیولوژیک، شیمیایی، انفجاری و پهپادی
- باید استفاده احتمالی از عوامل بیولوژیک و محتویات سمی را پیش‌بینی نمود؛ دسترسی عموم به مواد منفجره و ربایش این مواد را تقویت کرد؛ همچنین با توجه به توسعه‌ی چشمگیر پهپادهای غیرنظامی لازم است ریسک به‌کارگیری نظامی یا امنیتی آن‌ها را کاهش داد.
- اقدام بیستم: تقویت محافظت از جامعه‌ی فرانسوی خارج از کشور
- فرانسه با دارا بودن حدود پانصد مرکز دیپلماتیک و کنسولی در سراسر جهان، حدود پانصد مرکز آموزشی صنعتی-تجاری، چهل مرکز علمی-پژوهشی، بیش از چهارصد مرکز آموزشی زبان فرانسه، پانصد مدرسه فرانسوی و نیز مراکز متعدد دیگری مربوط به توسعه و تجارت ازجمله بیزنس فرانس، در افزایش امنیت آن‌ها در مقابل تهدیدات تروریستی مصمم و فعال است.
- اقدام بیست و یکم: پشتیبانی از باثبات سازی مناطق بحرانی و کشورهای متأثر از رادیکالیزاسیون
- به‌منظور دست‌یابی به راه‌حل‌های گذار و پایه‌ریزی بازسازی و توسعه، فرانسه اقدامات خود در کشورهای بحرانی یا در حال خروج از بحران را تقویت می‌نماید.
- اقدام بیست و دوم: تشکیل دادگاه ملی ویژه ضد تروریستی
- ایجاد این دادگاه بر اساس قانون عادی و قانون برنامه مربوط به وزارت دادگستری، عمل دولت را در زمینه مبارزه با تروریسم تقویت می‌کند.[۷]
- اقدام بیست و سوم: تعمیق آموزش‌های قضات در حوزه مبارزه با تروریسم
- تغییرات برنامه درسی دانشسرای ملی قضاوت، از اواخر سال ۲۰۱۸، باعث ایجاد دوره آموزشی ضد تروریسم شده است که خود شامل بخش‌های گوناگونی می‌شود.[۸]
- اقدام بیست و چهارم: تشکیل آکادمی اطلاعات در سطح اروپا
- این آکادمی که رئیس‌جمهور مکرون وعده‌ی ایجاد آن را در اواخر سال ۲۰۱۷ داده بود، در چارچوب بین دولتی اروپایی تشکیل خواهد شد و با تأکید بر مرور یا اشتراک تجارت، دوره‌های موضوعی متنوعی با حضور بازیگران اطلاعاتی، کارمندان عالی‌رتبه ملی و اروپایی و رؤسای شرکت‌ها برگزار خواهد کرد.
- اقدام بیست‌وپنجم: تقویت ابزارهای نظارت و بازرسی در مرزهای اتحادیه اروپا
- تقویت ابزارهای کنترل و بازرسی در مرزهای اتحادیه اروپا بر پایگاه داده‌های جدید و سیستم اطلاعاتی همچون PNR (Passenger Name Record) ، ETIAS (European Travel Information and Authorisation System) و یا SES (Système entrée sortie) تکیه کرده و با سیستم‌های تقویت‌شده‌ای همچون(Système d’information Schengen) SIS II، VIS (Visa information system)، EURODAC (Base de données pour la comparaison des empreintes digitales des demandeurs d’asile) همکاری می‌کند.
- اقدام بیست و ششم: مبارزه با تأمین مالی تروریسم
- کمیسیون اروپا در فوریه ۲۰۱۶ طرحی را در راستای مبارزه با تأمین مالی تروریسم مطرح نمود. موضوع آن، بازبینی چهارمین بخشنامه ضد پول‌شویی، مصادره اموال مجرمانه و نیز دو پیشنهاد بود: یکی مربوط به دستورالعملی درباره شناسایی تصمیمات مرتبط با انسداد و سپس مصادره این اموال؛ و دیگری مربوط به بخشنامه‌ای در رابطه با تبادل اطلاعات میان سلول‌های اطلاعاتی مالی و نهادهای قهری.
- اقدام بیست و هفتم: مبارزه با قاچاق سلاح گرم و مواد منفجره
- به‌کارگیری اسلحه سبک و با کالیبر کوچک در عملیات‌های تروریستی پاریس، زنگ خطری نسبت به مشکلات بازار قانونی سلاح بود. بخشنامه جدیدی مربوط به تحصیل و نگهداری سلاح گرم در اوایل سال ۲۰۱۸ لازم‌الاجرا شد.
- اقدام بیست و هشتم: تقویت حذف محتوای غیرقانونی و تروریستی از اینترنت
- فرانسه به همراه سایر شرکای اروپایی خود همچون آلمان و بریتانیا در همکاری نزدیک با بازیگران مهم اینترنت، ازجمله گوگل، آمازون، فیس‌بوک و اپل، در راستای مبارزه با محتوای تروریستی، منع گسترش و حذف آن فعالیت می‌کند.
- اقدام بیست و نهم: تقویت ابزارهای حراست غیرنظامی در سطح اروپا
- ایجاد نیروی اروپایی حراست غیرنظامی ازجمله اهداف فرانسه است که از طریق اصلاح مکانیسم اروپایی حراست غیرنظامی، افزایش توانمندی مداخله در اروپا و نیز همکاری با[۹]RescEU میسر می‌گردد.
- اقدام سی‌ام: بهبود بخشیدن به حراست از قربانیان تروریسم در اتحادیه اروپا
- پاسخ ملی و اروپایی به تروریسم شامل همبستگی، مساعدت و پرداخت خسارت به قربانیان تروریسم و خانواده آن‌ها می‌گردد. اتحادیه اروپا پیش‌تر چارچوب قضایی ویژه‌ای برای پشتیبانی و محافظت از قربانیان اروپایی تعریف کرده است.
- اقدام سی و یکم: تبدیل صنعت اروپایی به یکی از بازیگران امنیت اتحادیه
- برای تشکیلاتی کردن صنعت اروپا از یک‌سو و از سوی دیگر حفظ استقلال اروپا در زمینه تکنولوژی‌های امنیتی و سایبری، چهار اولویت مدنظر می‌باشد: ۱/امن سازی مرزهای منطقه شنگن ۲/تغییرات دیجیتال و قابلیت همکاری نیروهای امنیتی ۳/حراست از زیرساخت‌های حساس حمل‌ونقل و انرژی ۴/ امن سازی شهر هوشمند
- اقدام سی و دوم: تشکیل یک دفتر اروپایی برای یورو جاست (واحد هماهنگی قضایی اتحادیه اروپا) در زمینه تروریستم
- پیشنهاد فرانسه راه‌اندازی دفتری ضد تروریستی در سطح اروپاست. به‌این‌ترتیب، یورو جاست قدرت عملیاتی نخواهد داشت، اطلاعات قضایی در زمینه ضد تروریستی همگرا و متمرکز خواهد شد: برای مثال هویت محکومان یا متهمان به‌سرعت مبادله خواهد شد. تشکیل این دفتر هماهنگی، گام نخستی در جهت بهبود پاسخ قضایی به تروریسم می‌باشد.
عملیات برخان
شرح و اهداف:
این عملیات از سال ۲۰۱۴ و ادامه‌ی عملیات سِروال، به‌منظور همراهی ارتش‌های مالی، چاد، بورکینافاسو، نیجر و موریتانی در مبارزه با گروه‌های تروریستی مسلح اسلام‌گرا ازجمله بوکوحرام و القاعده در مغرب اسلامی شکل گرفت. در این عملیات علاوه بر ارتش فرانسه که عمده‌ی کار را بر عهده دارد، کشورهای دیگری ازجمله آمریکا، آلمان، بریتانیا و استونی نیز حضور دارند. راهبردهای این عملیات عبارت‌اند از حفظ فشار بر گروه‌های تروریستی، همراهی ارتش شرکای آفریقایی، تقویت نیروی مشترک گروه ۵[۱۰] و امدادرسانی به غیرنظامیان. این مهم‌ترین عملیات نظامی خارجی فرانسه ازنظر حجم ابزار و امکانات بکار بسته‌شده می‌باشد.
ابزارهای کنونی:
درمجموع ۴۵۰۰ نظامی، ۳ پهپاد، ۷ فروند جنگنده، ۲۱ فروند هلیکوپتر، ۶ الی ۱۰ هواپیمای ترابری، ۲۶۰ خودروی زره‌پوش سنگین، ۳۶۰ خودروی لجستیک و ۲۱۰ خودروی زره‌پوش سبک در این عملیات بکار بسته‌شده‌اند.
کارنامه عملیات:
- طی چهار سال عملیات، بیش از ۸۷۰۰ سرباز پنج کشور (گروه ۵) دوره‌های آموزشی گوناگونی ازجمله مقدمات تیراندازی، مقابله با وسایل انفجاری، پشتیبانی و امداد و نجات در نبرد را گذراندند. این دوره‌ها در سنگال و گابن توسط نیروهای فرانسوی انجام شدند.
- طی چهار سال عملیات، روزانه بیش از ۳۰۰ مورد درمان و خدمات بشردوستانه به مردم مالی، چاد و نیجر ارائه‌شده است.
- طی چهار سال عملیات، نزدیک به ۷۰ هزار تن مواد غذایی و پوشاک در قالب ۳۴۰ محموله کشتیرانی به مردم غیرنظامی تحویل داده شد.
- طی چهار سال عملیات، نزدیک به ۲۸ هزار ساعت پرواز به‌منظور شناسایی و کسب اطلاعات، بیش از ۸۵ هزار ساعت پرواز برای پشتیبانی نیروی زمینی، جابجایی محموله‌های کمکی، نیروهای امدادی و نیز امدادرسانی هوایی انجام شد.
- طی چهار سال عملیات، ۱۲۰ عملیات نظامی انجام گرفت.
- در یک سال اخیر، نزدیک به ۲۰۰ تروریست از پا درآمدند؛ بیش از ۷۰ پروژه غیرنظامی-نظامی (ازجمله ۸ پروژه آب‌رسانی، ۵ پروژه دام‌پروری، ۳ پروژه ایجاد زیرساخت و ۷ پروژه آموزشی) به نفع مردم محلی انجام شد.
- طی چهار سال عملیات برخان، ۱۴ نظامی فرانسوی و در یک سال عملیات سروال، ۱۰ تن کشته شدند.
عملیات شمال
شرح و اهداف:
شمال نام شاخه فرانسوی ائتلاف بین‌المللی مقابله داعش بوده که از سپتامبر ۲۰۱۴ آغاز شد. این عملیات دو شاخه اصلی دارد: پشتیبانی برای کمک به نیروهایی که بر روی زمین با داعش مبارزه می‌کنند و نیز برای آسیب زدن به توانایی‌های نظامی این گروه تروریستی؛ آموزش نیروهای امنیتی ملی عراقی.
ابزارها:
۱۱۰۰ نیروی نظامی، ۳ دستگاه کامیون لانچر قیصر، ۱۰ فروند جنگنده رافال، ۱ فروند هواپیمای گشت دریایی، ۱ فروند هواپیمای ترابری بوئینگ سی-۱۳۵، ۱ فروند هواپیمای آواکس بوئینگ ای-۳ و ۱ فروند ناوچه در چارچوب عملیات شمال، بخشی از ائتلاف مبارزه با داعش، بکار بسته شدند.
جمع‌بندی
تشکیلات طراحی‌شده برای مبارزه با تروریسم در فرانسه از سازمان‌دهی بالایی برخوردار است. یکی از نتایج این سازمان‌دهی همه‌جانبه بودن تلاش‌ها برای مبارزه با تروریسم است. همان‌طور که در طول گزارش نشان داده شد اولاً بخش‌های مختلف امنیتی، اطلاعاتی، قضایی و حتی تأمین اجتماعی با یکدیگر هماهنگ شده‌اند. دوم اینکه در سطوح امنیتی، فرهنگی، توسعه، تکنولوژی و حتی منابع مالی با معضل تروریسم مبارزه شده است. سوم اینکه هم در سطح ملی و هم در سطح اتحادیه اروپا تلاش شده تا هماهنگی‌های لازم به عمل آید. چهارم، هم به جنبه‌های نظامی و هم به جنبه‌های غیرنظامی پرداخته‌شده است. نتیجه آن این بوده که در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۸، به ترتیب ۹۳۰۰ نفر و ۲۰،۰۰۰ نفر تحت عنوان “رادیکالیزه ” شمارش‌شده‌اند. در این دو سال ۹ عملیات تروریستی اتفاق افتاده، ۱۳ اقدام ناموفق و ۴۲ عملیات خنثی‌شده است.
این حجم بالای سرمایه‌گذاری در دولت فرانسه نشان‌دهنده اهمیت این موضوع در میان مالیات‌دهندگان و نیز سیاستمداران فرانسوی است. ازآنجایی‌که تروریسم امروز دیگر مرز نمی‌شناسد، لازم است بیش‌ازپیش اقدامات ملی و منطقه‌ای در سطح جهانی هماهنگ شود.
دپارتمان اروپا
۳ تیر ۱۳۹۸
[۱] پدیده‌ای که منشأ درونی داشته باشد را درون‌زاد می‌نامند. (Endogène)
[۲] این افراد مسائل گوناگونی را ازجمله تبلیغ دینی و تهدید مربوط به عملیات تروریستی یا کوشش برای بازگشتن به مناطق جهادگرایی در خارج از کشور در کوتاه، میان و درازمدت ایجاد می‌کنند.
[۳] با همکاری مأموران سرویس اطلاعاتی زندان‌ها، یک بخش دائمی در واحد هماهنگی مبارزه با تروریسم (UCLAT) تشکیل خواهد شد.
[۴] گروهی متشکل از نمایندگان دستگاه قضایی، وزارت دادگستری و وزارت کشور موظف شده است راه‌های بهبود بخشیدن به جمع‌آوری و مدیریت اطلاعات و نیز به‌روزرسانی فایل‌های پیگیری موجود را یافته و پیشنهاد نماید.
[۵] پشتیبانی کنونی فرانسه نیز در راستای تقویت کنترل سرزمینی، توسعه قدرت مداخله‌ی دولت‌ها در شرایط پیچیده و نیز تقویت چم‌وخم‌های اطلاعاتی و تحقیقات هم در فضای اینترنت و هم در جریان‌های مالی.
[۶] عملیات سانتینل (sentinelle). سانتیتل به سربازی که از یک مکان نگهبانی می دهد اطلاق می گردد.
[۷] فعالیت ضد تروریستی دادستانی پاریس وقت زیادی از ین نهاد گرفته و می‌بایست دادستان دیگری به‌صورت تمام‌وقت خود را وقف این کار نماید. این دادگاه توازن مناسبی را میان شاخه‌های گوناگون دستگاه قضایی ایجاد می‌کند.
[۸] هدف از تشکیل این دوره یک‌ساله، ایجاد فرهنگ مبارزه با تروریسم در میان قضات آینده و نیز ارائه ابزار لازم به بازیگران این مبارزه است.
[۹] نام مکانیسم اروپایی امداد و نجات در موارد بلایای طبیعی است که از ابزار های قابل توجه عملیاتی و پشتیبانی برخوردار است.
[۱۰] مالی، چاد، بورکینافاسو، نیجر و موریتانی
