مقدمه: امریکا در اسفند ۱۳۹۹ گزارشی در مورد چالش های دریایی این کشور در جهان منتشر کرد؛ بنا بر این گزارش از میان ۱۹ کشوری که تهدید و چالش دریایی برای امریکا محسوب می شوند، ۷ کشور در حوزه امریکای لاتین واقع شدند. با توجه به اهمیت تامین امنیت کانال پاناما واقع در کارائیب به عنوان یکی از نقاط عطف کریدور دالان استوایی، پررنگ شدن حوزه دریایی در سیاست گذاری های امنیتی و دفاعی امریکا، و تهدید انگاری بازیگران خارجی مانند روسیه و چین در کشورهای لاتین، بررسی چالش های دریایی امریکا و راهکارهای مقابله با آنها حائز اهمیت است.
تصمیمات اخیر امریکا در راستای تامین امنیت دریایی
- طرح کشتی سازی سی ساله امریکا: ۱۰ دسامبر ۲۰۲۰ (۲۰ آذر ۹۹) نیروی دریاییِ وزارت دفاع امریکا خبر از افتتاح طرح ۳۰ ساله کشتی سازی امریکا داد. بنا بر اعلام پنتاگون، امریکا قصد ادامه این برنامه را تا زمان دستیابی به ۳۵۵ ناوگان دریایی دارد.
- انتشار استراتژی جدید دریایی امریکا: نیروی دریایی امریکا ۱۷ دسامبر ۲۰۲۰ استراتژی جدیدی تحت عنوان «استراتژی سه گانه برتری در دریا» را مصوب کرد. دولت امریکا هدف از تصویب این استراتژی را تجارت، ارتباط میان جوامع و مقابله با تهدیدات امریکا در حوزه دریاها عنوان کرد. بر اساس اعلام سایت رسمی نیروی دریایی امریکا[1] این استراتژی با هدف ادغام، ادامه همکاری و ارتقاء سه واحد نیروی دریایی امریکا و کسب برتری و تامین امنیت امریکا در حوزه دریاها در برابر تهدیدات ناشی از روسیه و چین طرح شده است.
- اعلام لیست کشورهای چالش برانگیز برای امریکا در حوزه دریایی: ۳۰ اسفند ۹۹ وزارت دفاع امریکا لیستی از کشورهایی که چالش امریکا در حوزه کشتیرانی آزاد محسوب می شوند را منتشر کرد[2]. با توجه به نزدیکی کشورهای امریکای لاتین به خاک امریکا و احاطه شدن کشورهای این قاره پهناور توسط آبهای اقیانوس های آرام و اطلس، ضرورت کنترل فعالیت های کشتیرانی کشورهای منطقه لاتین برای امریکا مشخص می شود. بنا بر آمار رسمی نیروی دریایی امریکا[3] ۱۵۸ مورد ادعای زیاده خواهانه دریایی در جهان به ثبت رسیده است که ۱۹ مورد چالش برای دولت امریکا لحاظ می شوند[4] و در این میان ۷ مورد در منطقه امریکای لاتین واقع شدند.
مصادیق ادعاهای زیاده خواهانه دریایی (تهدیدانگاری) از منظر امریکا در امریکای لاتین
با در نظر داشتن اینکه منطقه امریکای لاتین عرصه رویارویی و تقابل میان امریکا با دیگر قدرت های بزرگ مانند چین و روسیه است؛ امریکا نگران عدم اشراف و کنترل کامل بر نقاط دریایی زیر است. با فرض وقوع یک درگیری نظامی میان امریکا و چین در آبهای امریکای لاتین، قطعا موضوع نیاز امریکا به اجازه این کشورها برای روانه کردن کشتی های جنگی اش به نزدیکی ابهای آنها، یا کسب اجازه برای برگزاری مانور نظامی، استفاده از تسلیحات یا مواد منفجره، تهدیدی برای برتری و امنیت دریایی امریکا در زمان بالا گرفتن تنش های نظامی محسوب می شود. لیست کشورهایی که از منظر امریکا در امریکای لاتین دارای ادعای زیاده خواهانه دریایی هستند:
- آرژانتین (تنگه ماژلان): اطلاع رسانی قبلی پیش از ورود کشتی های جنگی به نزدیکی تنگه ماژلان لازم است.
- برزیل (اقیانوس اطلس جنوبی): اجازه قبلی برای انجام تمرین و مانورهای نظامی لازم است، به خصوص در صورت استفاده از تسلیحات یا مواد منفجره در منطقه انحصاری اقتصادی
- اکوادور (اقیانوس آرام جنوبی): کسب رضایت برای هر گونه تمرین یا مانور نظامی در منطقه انحصاری اقتصادی لازم است.
- هائیتی (خلیج گوناو): منتشر نشده ولی ادعاهای(زیاده خواهانه) به صراحت استنباط شده است.
- نیکاراگوئه (دریای کارائیب): ادعاهای (زیاده خواهانه) صریح
- اوروگوئه (اقیانوس اطلس): مجوز قبلی برای تمرین های نظامی خارجی یا هر گونه فعالیت نظامی لازم است. به خصوص در صورت نیاز به استفاده از تسلیحات، مواد منفجره یا دیگر موارد تهاجمی یا آلوده کننده در منطقه انحصاری اقتصادی
- ونزوئلا (دریای کارائیب):
- اجازه قبلی برای عملیات های نظامی در منطقه انحصاری اقتصادی و منطقه شناسایی (اطلاعات) پرواز[5] لازم است. ( اقدامات و اظهارات حاکی از چنین ادعاهایی است.)
- اقدام به ایجاد یک منطقه امنیتی دریایی فرای حد مجاز قانونی تعیین شده
راهکارهای امریکا برای تامین امنیت دریایی
- اقدامات نظامی برای مقابله با ادعاهای زیاده خواهانه دریایی: فرماندهی جنوب ارتش امریکا در سال 2020 اقدام به دوبرابر کردن توان نظامی خود در کارائیب به بهانه مبارزه با مواد مخدر کرد.[6] علاوه بر این، 3مانور کشتیرانی آزاد توسط فرماندهی جنوب ارتش امریکا در پاسخ به ادعاهای زیاده خواهانه دریایی انجام شد. [7] همچنین، با توجه به افزایش تهدیدات دریایی، امریکا اقدام به افزایش تعداد عملیات های کشتیرانی آزاد خود کرده است.[8] از دیگر اقدامات امریکا برای تامین امنیت دریایی، امضای قراردادهای دفاعی با همسایگان چین در دریای جنوبی چین است؛ امریکا در مقابله با حضور چین در آب های نیمکره غربی، اقدام به امضای قرارداد متقابل دفاعی[9] با فیلیپین کرد.[10]
- تاکتیک های دریایی منطقه خاکستری: یکی دیگر از راهکارهای امریکا در الگوبرداری از رقیب چینی، بکارگیری تاکتیک های دریایی منطقه خاکستری یا مقابله با بکارگیری آنها از سوی دشمن است. در همین راستا امریکا ذیل قانون دفاع ملی 2021 «طرح بازدارندگی در اقیانوس آرام» را برای خنثی کردن اقدامات بدخواهانه چین کلید زد.[11] تصویب «استراتژی سه گانه برتری در دریا» نیز اقدام دیگری در راستای فعالیت های (غیرنظامی) دریایی منطقه خاکستری و در مقابله با گارد ساحلی چین در آبهای تحت مناقشه بود[12].
- تشکیل ائتلاف های دریایی: سال ۲۰۱۹ امریکا با ادعای حفظ امنیت تردد و کاهش تنش در آب های جنوب ایران اقدام به تشکیل یک ائتلاف امنیت دریایی کرد. در پی این ائتلاف نظامی عملیات حفاظتی “سنتینل” برگزار شد. از این رو تشکیل ائتلاف های دریایی یکی دیگر از راهکارهای امریکا برای تامین امنیت دریایی به شمار می آید.
[1] https://www.navy.mil/Press-Office/Press-Releases/display-pressreleases/Article/2449829/navy-marine-corps-and-coast-guard-release-maritime-strategy/
[2] https://policy.defense.gov/OUSDP-Offices/FON/
[3] https://www.jag.navy.mil/organization/code_10_mcrm.htm
[4] https://news.usni.org/2021/03/10/pentagon-2020-freedom-of-navigation-report
[5] Flight Identification Region (FIR)
[6] https://nationalinterest.org/blog/buzz/navy-has-deployed-warships-near-venezuela-stop-drug-smuggling-142667
[7] https://www.southcom.mil/News/PressReleases/Article/2275086/uss-pinckney-freedom-of-navigation-operation-challenges-venezuelas-excessive-ma/
https://www.southcom.mil/News/PressReleases/Article/2229205/us-navy-conducts-freedom-of-navigation-operation-contests-venezuelas-excessive/
[8] تنها در دوران ترامپ و از سال 2017 تعداد 28عملیات کشتیرانی آزاد در ابهای دریای جنوبی چین انجام شد. بایدن نیز از زمان روی کار امدن دو عملیات کشتیرانی ازاد را در این منطقه در کارنامه خود ثبت کرده است.
[9] Mutual Defense Treaty
[10] این قرارداد از 1951 به امضا رسید ولی به علت مشخص نبودن حد و حدود تعهدات در سال 2019 توسط مایک پمپئو تجدید شد.
[11] https://www.defensenews.com/opinion/commentary/2021/02/26/flip-the-gray-zone-script-how-the-us-can-customize-its-approach-to-china/
[12] www.scmp.com/news/china/diplomacy/article/3116967/us-china-grey-zone-rivalry-south-china-sea-may-be-about
