تهدیدات اصلی داخلی و خارجی بلژیک در حوزۀ سیاسی و امنیتی

1. تهدیدات داخلی:

• بحران تشکیل دولت:

بلژیک با سیستم حزبی متنوع و دشواری حصول توافق میان احزاب موجود همواره با مشکل تشکیل دولت دست‌وپنجه نرم کرده است، به‌نحوی‌که بعد از سومالی رکورددار عدم تشکیل دولت محسوب می‌شود. تقویت جریان‌های راست افراطی و چپ افراطی  و آرای بسیار متفاوت دو اکثریت زبانی عمده در این کشور، دشواری شکل گیری ائتلاف در بین حزب ملی‌گرایان فلاندری (مهم ترین حزب فلاندرها) و حزب سوسیالیست (مهم ترین حزب والون ها) و پیچیدگی وضعیت داخلی در صورت عدم تشکیل ائتلاف بین دو حزب را به طرز غیرقابل اجتنابی با تقویت جریان های افراطی همراه کرده است.

• ناهمگونی جمعیتی و مشکلات اجتماعی:

گزارش سازمان امنیت داخلی بلژیک، قبیله گرایی و مخالفت با نظم غیر دینی و قوانین لائیک بلژیک و تشکیل جوامع موازی را از جمله خطرات بالقوه­ای ذکر کرده است که «اقلیت مسلمان بلژیک» می­توانند آن را ایجاد کنند. گسترش گرایش­های اسلامی تحت تأثیر منابع خارجی و کنسولی نیز یکی از خطرات اجتماعی مورد اشاره در سند مذکور است. به عنوان نمونه می­توان به گسترش گرایش  سلفی «مدخلی­گری» اشاره کرد. اگرچه گرایش مدخلی گری، گرایشی غیر سیاسی است، اما از نظر مذهبی بسیار ارتدوکس بوده و منجر به ایجاد انواعی از اجتماعات فروبستۀ مذهبی و مغایر با ارزش­های دموکراتیک و لائیک بلژیکی می­شود. همچنین مؤسسۀ «موقوفۀ دیانت بلژیک»  مورد اشاره قرار گرفته است که یک مؤسسۀ  مورد حمایت «حزب  عدالت و توسعۀ  ترکیه» بوده و اقلیت ترک بلژیک  را مورد حمایت قرار می­دهد.

شکاف راست/شمال و چپ/جنوب در بلژیک نیز علاوه بر تقویت یورواسکپتیسیسم، باعث شده است این کشور در تداوم برخی از سیاست های سنتی اش دچار چالش شود. به عنوان مثال تقویت قدرت احزاب ناسیونالیست از جمله اتحاد جدید فلمیش ها اجماع سنتی موجود در بلژیک در قبال اتحادیه اروپا و همگرایی اروپایی را با تهدید مواجه کرده به نحوی که فشارهای ناشی از این مسئله مقامات بلژیکی را به سوی اتخاذ رویکردی ظریف تر و محتاطانه تر در امور اروپا سوق داده است. در سال های اخیر بلژیک همواره از سوی نئونازی ها با تهدید مواجه بوده است. پیوند یافتن فعالیت نئونازی ها با راست افراطی و ضدیت آنها با مهاجران مسلمان و مسئله حجاب زنان از دیگر مواردی است که خطر این جریان ها را بیش از پیش برجسته می کند.

• گسترش تروریسم افراط­گرای اسلامی:

فعالیت گروه ها و سازمان های تروریستی در داخل بلژیک، وقوع حملات تروریستی در این کشور به طور مشخص در پنج سال اخیر و آمار بالای تمایل شهروندان بلژیکی در پیوستن به گروه های تروریستی همچون داعش باعث شده است تروریسم به یک چالش غیرقابل انکار برای بلژیک تبدیل شود. تا ژانویه 2020 در زندان های بلژیک بیش از 200 زندانی مرتبط با تروریسم و افراط گرایی حضور داشته اند. فعالیت سازمان هایی همچون شریعت برای بلژیک (به عنوان یک سازمان اسلام گرا که خواستار تبدیل شدن بلژیک به یک کشور اسلامی شده بود) و چالش های ناشی از فعالیت چنین سازمان هایی تروریسم را به یکی از معضلات همیشگی این کشور تبدیل کرده است

بلژیک با اکراه بسیار فرزندان شهروندان بلژیکی ملحق شده به داعش را می پذیرد چرا که هنوز فضای احیای بسیج جهادی در بلژیک وجود دارد. گسترش اسلام در بلژیک منجر به پدیدآمدن گرایش­های تقابلی و واکنشی و قدرت گرفتن راست افراطی شده است. به طور خاص نظم پارلمانی و غیر متمرکز بلژیک بر خلاف فرانسه که نظمی متمرکز و ریاستی دارد، امکان تصاحب قدرت از سوی  راست افراطی را بیشتر می­کند.

• تهدیدات اقتصادی:

 بلژیک تا سال 2019، معادل 98% از تولید ناخالص ملی خود را بدهی داشت، این در حالی است که با اجرای برنامۀ احیای اقتصادی اروپا و آسیب ناشی از همه­گیری کرونا میزان بدهی عمومی بلژیک به حدود 114% تولید ناخالص ملی رسیده است.  بلژیک در سال 2020 بر طبق پیش بینی های کمیسیون اروپا بعد از ایتالیا بیشترین میزان کسری عمومی بودجه از نظر تولید ناخالص داخلی را در بین دولت های حوزه یورو داشته است و برای رفع این مسئله مجبور است اقدامات جدی در راستای اصلاح مسیر بودجه انجام دهد.

2. تهدیدات خارجی:

تهدیدات هیبریدی: انتشار اخبار جعلی، انتشار اطلاعات غلط، هدایت گروه­های اجتماعی و متزلزل کردن اعتماد شهروندان به دولت و رسانه­ها توسط حساب­های کاربری بدون نام، ترول­ها و ربات­ها نمونه­ای از تهدیدات ترکیبی (هیبریدی) مورد توجه سند امنیتی دولت بلژیک هستند. به طور خاص تأثیرگذاری قدرت­های خارجی از طریق دزدی اطلاعات یا هدایت افکار عمومی در این سند مورد اشاره قرار گرفته است.

با توجه به اینکه بخش مهمی از سازمان­های بین المللی از جمله نهادهای اتحادیۀ اروپا و ناتو در این کشور قرار دارند، بنابراین مداخله یا جاسوسی کشورهای خارجی در بلژیک تهدیدی جدی علیه آن محسوب می­شود

ورود اینترنت نسل پنجم به بلژیک نیز در سند امنیت دولت یکی از خطرات مهم ارزیابی شده است. خطرات بالقوۀ این فناوری شامل موارد مقابل می­شود: جاسوسی  از داده­های دولتی، اطلاعات شهروندان و بنگاه­های اقتصادی و تهدید زیرساخت­های حساس، از دست دادن استقلال استراتژیک به این معنی که کنترل و قطع و وصل شبکۀ اینترنت در کشوری خارجی واقع شود و در نهایت باج خواهی سیاسی با تهدید به قطع سرمایه­گذاری و ارائۀ خدمات تهدید دیگری در حوزۀ فناوری که این سند به آن اشاره می­کند، استفادۀ دانشجویان بین المللی و رقبای ژئوپلیتیک بلژیک از تحقیقات  دارای کاربرد دوگانه در دانشگاه­های بلژیک است

• تهدید روسیه:

بلژیک یکی از کشورهای مهم میزبان سازمان­های بین المللی، به خصوص ناتو و اتحادیۀ اروپاست. به طور خاص این کشور مورد توجه «کشورهای متخاصم» چارچوب­های مذکور واقع می­شود. از جمله می­توان به تلاش­های روسیه به منظور  جاسوسی از این کشور اشاره کرد. مطابق برخی از گزارش­ها، دستگاه­های اطلاعاتی روسیه در مقاطعی موفق شده­اند که در  فرماندهان اطلاعاتی بلژیک و هیئت دولت این کشور نفوذ کنند. اهمیت عنصر روسیه در سیاست خارجی بلژیک تا حدی است که اساسا دولت بلژیک تلاش می کند تنش های موجود در روابط روسیه با اتحادیه اروپا و ناتو را حل و فصل کند. این کشور یک هدف نرم برای عملیات های اطلاعاتی روسیه است. تنش هایی همچون وارد کردن اتهام دست داشتن نیروی هوایی بلژیک در کشته شدن نظامیان روسیه در سوریه در سال 2016  (لازم به ذکر است که سوریه به عنوان یکی از کشورهای شکننده خواه ناخواه در استراتژی های مربوط به سیاست خارجی بلژیک اهمیت دارد) نیز از دیگر نمونه های تنش در روابط بلژیک و روسیه محسوب می شود.

جمع بندی:

تهدیدات اصلی این کشور بیشتر حول محور ترکیب جمعیتی (جدایی طلبی فلاندری و اقلیت مسلمان)، هیبریدی (مداخلات سایبری قدرت­های خارجی)، گسترش ایدئولوژی راست افراطی و فناوری (جاسوسی علمی و صنعتی و  عدم استقلال راهبردی در حوزۀ فناوری 5G) می­شود.