تضعیف راست میانه و قدرت گیری راست پوپولیست: جستاری در نقش‌آفرینی حزب اصلاح در سپهر سیاسی بریتانیا
(دکتر حسین مفیدی احمدی – پژوهشگر مسائل اروپا و یورو آتلانتیک)
** این مقاله در «نخستین کنفرانس بین المللی مطالعات اروپا و آمریکا – خردادماه ۱۴۰۴» ارائه شده است
چکیده:
افزایش نفوذ سیاسی و اجتماعی حزب اصلاح بریتانیا به‌ویژه در میان «محافظه‌کاران ملی‌گرا»، جدی‌ترین چالش پیشاروی احزاب جریان اصلی بریتانیا بوده است. سؤال اینجاست که پیشران‌های این پدیدار کدم‌اند و چشم‌انداز سیاسی بریتانیا در این چارچوب چه خواهد بود. به نظر می‌رسد در یک دیدگاه سیستمی، شکاف میان نخبگان جدید و اکثریت سنتی؛ بی‌ثبات‌تر شدن سیاست در بریتانیا؛ ناامنی اقتصادی؛ اضطراب‌های فرهنگی؛ بی‌اعتمادی به نخبگان و جاذبه پوپولیسم راست با در برگیری شعارهای ضد مهاجرت و حاکمیت ملی برای گروه‌هایی که خود را قربانی جهانی‌شدن و اروپایی شدن می‌دانند، نقش مهمی در ظهور این پدیدار داشته‌اند. در سطح کارگزاری نیز، مواجهه حزب محافظه‌کار با «بحران وجودی» و «بحران هویت» و وعده‌های اقتصادی تحقق‌نیافته دولت‌های محافظه‌کار از یک‌سو و تصور نخبه‌گرا بودن از حزب کارگر؛ موضع متزلزل حزب کارگر نسبت به برگزیت و قطع ارتباط با پایگاه سنتی و تمرکز حزب کارگر بر رأی‌دهندگان تحصیل‌کرده شهری از دیگر سو، ازجمله دلایل رشد پوپولیسم راست در بریتانیا بوده است. در حوزه چشم‌انداز سیاسی نیز گرچه احتمال تسخیر دولت و پارلمان توسط احزاب رادیکالی چون حزب اصلاح ناچیز است، به نظر می‌رسد احتمال جذب گفتمان برون گذار راست پوپولیست در دولت‌های حاکم در بریتانیا باید محل تدقیق باشد.
کلید واژگان: بریتانیا؛ حزب اصلاح؛ حزب کارگر؛ حزب محافظه‌کار؛ راست پوپولیست؛ راست میانه
۱-مقدمه
تضعیف راست میانه و افزایش نفوذ سیاسی و اجتماعی حزب اصلاح بریتانیا[۱] به‌ویژه در میان «محافظه‌کاران ملی‌گرا»، جدی‌ترین چالش پیشاروی احزاب جریان اصلی بریتانیا بوده است. قرینه‌هایی بسیاری در خصوص این پدیدار جدید وجود دارد. روند کاهش تدریجی سهم آراء دو حزب جریان اصلی یکی از این قرینه‌ها است. سهم کلی آرای حزب کارگر و حزب محافظه‌کار در حال کاهش بلندمدت بوده است. در دهه ۱۹۵۰، در دو انتخابات سرتاسری، این دو حزب قدرتمند بیش از ۹۷ درصد آرا را کسب کردند. از آن زمان به بعد این درصد به‌تدریج کاهش یافته است، اگرچه واکنش به برگزیت در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹ به‌طور موقتی آرای دو حزب را افزایش داد. اما در انتخابات سرتاسری سال ۲۰۲۴، سهم ترکیبی آراء دو حزب کارگر و محافظه‌کار تنها ۵۷ درصد بود. در انتخابات محلی ۲۰۲۵ نیز این سهم به ۳۷ درصد رسید. چیزی که تاکنون سابقه نداشته است. ( 2015Travers,) روند افزایش آراء جریان راست پوپولیست نیز قرینه دیگری است به‌عنوان‌مثال، در انتخابات محلی سال ۲۰۲۵ در بخش‌هایی از بریتانیا، حزب اصلاح با موفقیتی خیره‌کننده، تقریباً تمام رقبا را کنار زد. پرسش اینجاست که پیشران‌های این پدیدار کدم‌اند و چشم‌انداز سیاسی بریتانیا در این چارچوب چه خواهد بود؟
به نظر می‌رسد در یک دیدگاه سیستمی، شکاف میان نخبگان جدید و اکثریت سنتی؛ بی‌ثبات‌تر شدن سیاست در بریتانیا؛ ناامنی اقتصادی؛ اضطراب‌های فرهنگی؛ بی‌اعتمادی به نخبگان و جاذبه پوپولیسم راست با در برگیری شعارهای ضد مهاجرت و حاکمیت ملی برای گروه‌هایی که خود را قربانی جهانی‌شدن و اروپایی شدن می‌دانند، نقش مهمی در ظهور این پدیدار داشته‌اند. در سطح کارگزاری نیز، مواجهه حزب محافظه‌کار با «بحران وجودی» و «بحران هویت» و وعده‌های اقتصادی تحقق‌نیافته دولت‌های محافظه‌کار از یک‌سو و تصور نخبه‌گرا بودن از حزب کارگر؛ موضع متزلزل حزب کارگر نسبت به برگزیت و قطع ارتباط با پایگاه سنتی و تمرکز حزب کارگر بر رأی‌دهندگان تحصیل‌کرده شهری از دیگر سو، ازجمله دلایل رشد پوپولیسم راست در بریتانیا بوده است. در حوزه چشم‌انداز سیاسی نیز گرچه احتمال تسخیر دولت و پارلمان توسط احزاب رادیکالی چون حزب اصلاح ناچیز است، به نظر می‌رسد احتمال جذب گفتمان برون گذار راست پوپولیست در دولت‌های حاکم در بریتانیا باید محل تدقیق باشد. در این چارچوب در این مقاله ضمن بهره‌مندی از مفهوم «ناسیونالیسم جدید» به‌عنوان چارچوب نظری، پیشران‌های سطح سیستمی و کارگزاری تضعیف راست میانه و قدرت گیری راست پوپولیست را مورد تدقیق قرار می‌دهد. در پایان نیز چشم‌انداز سیاسی راست پوپولیست در بریتانیا در سایه تعینات ساختاری و کارگزاری مورداشاره مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
[۱] – حزب اصلاح که در سال ۲۰۱۸ با حمایت نایجل فاراژ (Nigel Paul Farage) بنیان‌گذاری شد، جانشین حزب برگزیت (Brexit Party) است. حزب اصلاح ابتدا فعالیت خود را با مخالفت با قرنطینه‌های دوران همه‌گیری کووید-۱۹ آغاز کرد و بعدها تمرکز خود را بر موضوعاتی مانند مهاجرت قانونی انبوه، مهاجرت غیرقانونی از طریق قایق‌های کوچک، سیاست‌های “کربن صفر”، مالیات‌های بالا، دولت بزرگ، و حزب محافظه‌کار قرار داد که به گفته حزب اصلاح از شرایط واقعی کشور فاصله گرفته است. (Goodwin,2024)
