چکیده:
نتایج انتخابات پارلمان اروپا نشان‌دهنده چندین روند مهم در عرصه سیاست اروپا بود: نخست اینکه احزاب راست میانه و چپ میانه که به‌طور سنتی سال‌ها قدرت را در دست داشته‌اند روی‌هم‌رفته نتوانستند اکثریت را به خود اختصاص دهند، این انتخابات سه پیروز داشته است: احزاب لیبرال که توانستند درصد آرای خود را نسبت به دور پیشین به شکل زیادی افزایش دهند، احزاب سبز که در کشورهایی مانند آلمان و ایرلند و حتی فرانسه شگفتی‌آفرین بودند ، و احزاب راست افراطی و مخالف اتحادیه اروپا که در ایتالیا، فرانسه بریتانیا، مجارستان و لهستان به موفقیت رسیدند. نکته دیگر قابل‌توجه این امر است که کمپین‌ها و خواسته‌های رأی‌دهندگان در انتخابات پارلمان اروپا حول محور موضوعات داخلی بنا شده است و لذا برخلاف انتخابات امریکا موضوعات خارجی مانند ایران اهمیتی نزد رأی‌دهندگان و احزاب ندارد. در این دور از انتخابات مسائل مرتبط با مهاجرت ،؛ تغییرات اقلیمی و عدالت اجتماعی ازجمله موضوعات مهم مورد نظر رأی‌دهندگان بودند. حال جناح‌بندی‌های پارلمان برای ۵ سال آینده نشان از قطبی شدن بیشتر سیاست در عرصه اروپا دارد و دراین‌بین بزرگ‌ترین بازنده و کاهش آرا مربوط به احزاب سوسیالیست ( چپ میانه) بود. در سطح سیاست در اروپا و فارغ از بحث پارلمان نیز به نظر می‌رسد بیشترین همسویی طبیعی بالقوه جناح‌های مختلف با سیاست خارجی کشورمان مربوط به احزاب راست افراطی باشد که اصولاً مخالف ناتو و دخالت‌های نظامی در منطقه خاورمیانه هستند و با روسیه رابطه خوبی دارند، بااین‌وجود گزینه دومی نیز که در بخشی از مسائل مانند فروش تسلیحات کشورهای اروپا به عربستان سعودی انتقاد کرده و با سیاست‌های کشورمان نزدیکی دارد احزاب سبز هستند که احتمالاً در سال‌های آینده رشد بیشتری را تجربه خواهند کرد.
مقدمه
انتخابات پارلمان اروپا از ۲۳ الی ۲۶ ماه مه برگزار شد و شهروندان کشورهای عضو این اتحادیه این امکان را داشتند تا نمایندگان خود را برای یک بازه ۵ ساله انتخاب نمایند. لازم به ذکر است مسائل داخلی مربوط به اروپا موضوع اصلی کمپین احزاب مختلف قلمداد می‌شده است و موضوعات سیاست خارجی و منطقه‌ای اولویتی نزد رأی‌دهندگان ندارد. انتخابات پارلمان اروپا اولین بار در سال ۱۹۷۹ برگزار شد و هر ۵ سال یک بار شهروندان کشورهای عضو برای رأی‌دهی پای صندوق‌های رأی می‌روند. این نهاد دارای ۷۵۱ کرسی است و نمایندگان راه‌یافته به داخل پارلمان نه بر اساس کشور بلکه بر مبنای جناح سیاسی که به آن تعلق دارند کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و گروه‌های حزبی را ایجاد می‌کنند که جمعاً چند گروه حزبی واحد مانند حزب مردم، سوسیالیست‌ها، سبزها و… را تشکیل می‌دهند و هر نماینده تنها می‌تواند در یک گروه عضویت داشته باشد. همچنین تعداد کرسی‌هایی که به هر کشوری می‌رسد به جمعیت آن کشور بستگی دارد. پارلمان اروپا همچنین درواقع نقش بازوی قانون‌گذاری اتحادیه اروپا را دارا می‌باشد و پارلمان در انتخاب رئیس کمیسیون اروپا هم نقش مهمی دارد. همچنین پارلمان تنها نهاد اتحادیه است که با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود.
نتایج مهم حائز اهمیت برای این انتخابات:
-
کاهش محبوبیت و ریزش آرای احزاب اصلی:
در صحنه سیاسی اروپا احزاب راست میانه مانند احزاب دمکرات مسیحی و احزاب چپ میانه مانند سوسیالیست‌ها و سوسیال‌دمکرات‌ها جریان اصلی نامیده می‌شوند که معمولاً به‌طور دوره‌ای قدرت را در دست دارند. در سطح پارلمان اروپا حزب مردم EPP و حزب سوسیال‌دمکرات SD دو گروه‌بندی اصلی پارلمان محسوب می‌شوند که همواره روی‌هم‌رفته اکثریت را به خود اختصاص می‌دادند. حال نکته مهم این انتخابات این است که برای نخستین بار این دو جناح روی‌هم‌رفته نیز به اکثریت نخواهند رسید و نیازمند ائتلاف با لیبرال‌ها و یا سبزها خواهند بود. جناح سوسیالیست در پارلمان در این انتخابات بیش از ۳۵ کرسی خود را از دست داد.
-
افزایش اقبال و رشد احزاب راست افراطی:
در این انتخابات همان‌گونه که انتظار می‌رفت احزاب مخالف اتحادیه اروپا شامل پوپولیست ها ، ملی‌گرایان و احزاب راست افراطی به رشد خود ادامه دادند و برای مثال در فرانسه حزب اجتماع ملی (جبهه ملی سابق) به رهبری مارین لوپن موفق شد با فاصله کمی حزب حاکم مکرون را شکست داده و مقام نخست را در فرانسه به خود اختصاص دهد، در ایتالیا نیز حزب لیگ به رهبری سالوینی که بخشی از دولت ائتلافی این کشور را در اختیار دارد مقام نخست را از آن خود نمود. این حزب مخالف سرسخت حضور پناه‌جویان تلقی می‌شود ، همچنین احزاب مخالف اتحادیه در بریتانیا ، لهستان و مجارستان نیز اقبال خوبی از خود نشان دادند ، بااین‌وجود در برخی دیگر از کشورها میزان موفقیت راست افراطی کمتر از پیش‌بینی‌ها بود که نشان از تنوع و تفاوت در نتایج بنا به شرایط کشور مربوطه دارد. برخی پژوهشگران معتقدند رشد راست افراطی در برخی کشورها مانند آلمان، اتریش و هلند به دلیل مشارکت بالای مردم به‌اندازه‌ای نبود که تصور می‌شد. در سطح کلی کشورهای اتحادیه در انتخابات پیشین راست‌های افراطی حدود ۲۰ درصد آرا را به خود اختصاص داده بودند که هم‌اکنون این میزان به ۲۵ درصد رسیده است اما پیروزی مهم راست‌های افراطی در صحنه سیاست داخلی کشورهای مهم اروپا رخ داد و پوپولیست ها از آن بهره‌برداری زیادی کردند.
-
رشد احزاب سبز و هواداران محیط زیست:
یکی از مهم‌ترین تحولات نتایج این انتخابات مربوط به رشد احزاب سبز و اکولوژیست‌ها می‌باشد. عملکرد سبزها در کشورهایی مانند ایرلند، آلمان و فرانسه دور از انتظار و پیش‌بینی‌ها بود. بخشی از رشد حمایت از سبزها ناشی از نگرانی‌ها بابت تغییرات اقلیمی و نیز گرایش جوانان به سبزها بوده است. موفقیت احتمالی سبزها در گزارش پیشین موسسه با عنوان انتخابات پارلمان اروپا در آلمان ( اردیبهشت ۹۸) مورداشاره قرارگرفته بود.
-
رشد جناح لیبرال و میانه:
احزاب لیبرال که از ادغام دو گروه LREM و ALDE تشکیل شدند در این انتخابات توانستند در سطح کلی ۱۰۵ نماینده را به خود اختصاص داده و حائز مقام سوم شوند. در کل بیشترین میزان رشد در سطح اتحادیه نسبت به دور پیشین مربوط به جناح لیبرال ارزیابی می‌شود.
-
میزان مشارکت بالای مردم:
نکته قابل‌توجه دیگر در این انتخابات افزایش میزان مشارکت مردم بود، به‌گونه‌ای که این میزان بالغ‌بر ۵۱ درصد برآورد می‌شود که در عرض بیست سال گذشته بی‌سابقه بوده است. در انتخابات سال ۲۰۱۴ میزان مشارکت تنها ۴۲ درصد بود.
بررسی کشوری نتایج انتخابات:
بریتانیا
در بریتانیا حزب برگزیت به رهبری نایجل فاراژ که تنها چند هفته از تأسیس آن سپری می‌شود موفق شد با ۳۱ درصد آرا مقام نخست را به خود اختصاص دهد و ۲۹ کرسی را از آن خود نماید که میزان قابل‌توجهی است، بعدازآن نیز حزب لیبرال دمکرات با ۱۸ درصد در مقام دوم قرار گرفت و احزاب کارگر و محافظه‌کار که احزاب اصلی محسوب می‌شوند ۱۴ و ۸ درصد آرا را کسب نمودند.
آلمان
اتحادیه دمکرات مسیحی میزان آرای خود را به حدود ۲۹ درصد کاهش داده است اگرچه همچنان مقام نخست را در آلمان در اختیار خواهد داشت. مقام دوم به سبزهای آلمان رسید که موفق شدند با رشدی سریع ۲۰٫۵ درصد از آرا را به خود اختصاص دهند و سوسیال‌دمکرات‌ها با کاهش نسبی به حدود ۱۵ درصد سقوط کردند و برای اولین بار در انتخابات اروپایی سوم شدند. حزب راست افراطی AFD نیز علیرغم نگرانی‌ها حدود ۱۱ درصد از آرا را از آن خود نمود.
فرانسه
در فرانسه حزب اجتماع ملی به رهبری لوپن با حدود ۲۳ درصد آرا مقام نخست را به خود اختصاص داده و حزب مکرون با ۲۲ درصد دوم شد. نکته دیگر قابل‌توجه در فرانسه رشد سبزها بوده که موفق شدند ۱۳ درصد از آرا را به خود اختصاص دهند و این امر نشان از تحول جدی در ساختار سیاسی این کشور دارد ، چراکه دو حزب عمده و سنتی فرانسه یعنی سوسیالیست‌ها و جمهوری‌خواهان ( راست میانه) با کاهش شدید آرا روبرو شدند. برخی نظرسنجی‌ها حضور شخص مکرون در کمپین‌های پارلمان اروپا را به ضرر جریان سیاسی وی ارزیابی کردند.
اسپانیا
حزب سوسیالیست نخست‌وزیر (سانچز) در اسپانیا موفق شد مقام نخست را با ۳۲ درصد آرا به خود اختصاص دهد. حزب راست میانه با کاهش چهار کرسی ۲۰ درصد آرا را به خود اختصاص داد. حزب راست افراطی ووکس که اخیراً توجه زیادی را به خود در رسانه‌ها جلب نموده بود موفق شد تنها ۶ درصد از آرا را کسب نماید.
ایتالیا
حزب لیگ به رهبری سالوینی توانست به‌عنوان نخستین حزب ایتالیا حدود ۳۴ درصد آرا را به خود اختصاص دهد این حزب راست افراطی هم‌اکنون در دولت ائتلافی حضور دارد. حزب چپ میانه ایتالیا ۲۳ درصد آرا را به خود اختصاص داد و حزب جنبش پنج ستاره با ۱۷ درصد به مقام سوم رسید.
یونان
نتایج انتخابات در یونان باعث آن شد تا سیپراس نخست‌وزیر این کشور خواهان انتخابات سراسری زودهنگام شود. در یونان حزب حاکم سیریزا ۲۴ درصد را به خود اختصاص داد و اپوزسیون ۳۳ درصد آرا را از آن خود نمود.
هلند
نتایج انتخابات در هلند تا حدود زیادی غیرقابل‌انتظار بود بطوریکه حزب کارگر با ۱۸٫۹ درصد آرا توانست مقام نخست را به خود اختصاص دهد. عملکرد راست افراطی کمتر از انتظار بود.
بلژیک
در بلژیک هم‌زمان سه انتخابات برگزار شد که در هر سه آن‌ها حزب راست افراطی ولامز بلانگ عملکرد خوبی داشت. در انتخابات پارلمان حزب اتحاد نوین فلمیش با ۱۳ درصد اول شد.
اتریش
انتخابات در اتریش تحت‌الشعاع رسوایی سیاسی اخیر و فروپاشی دولت کورتز قرار داشت. در اتریش حزب حاکم راست میانه با ۳۴ درصد به مقام اول رسید درحالی‌که سوسیال‌دمکرات‌ها ۲۳ درصد را از آن خود نمودند و حزب راست افراطی آزادی با ۱۷ درصد به مقام سوم رسید.
مجارستان
حزب حاکم فیدز در مجارستان به رهبری اوربان موفق شد بیش از ۵۲ درصد آرا را به خود اختصاص دهد ، این میزان که رقم قابل‌توجه می‌باشد در حالی رخ داد که اوربان اخیراً اختلافات نظر اساسی با اتحادیه اروپا بر سر موضوعاتی مانند مهاجرت و حاکمیت قانون پیدا کرده است.
سوئد
در سوئد حزب سوسیال‌دمکرات علیرغم کاهش محبوبیت همچنان مقام نخست را حفظ نمود و ۲۳ درصد را به خود اختصاص داد. حزب راست افراطی دمکرات‌های سوئد نیز که مقام سوم را کسب کرد موفق شد میزان آرای خود را نسبت به دور پیشین افزایش داده و از ۹ به ۱۵ درصد برساند
لهستان
در لهستان حزب حاکم قانون و عدالت موفق شد با ۴۵ درصد آرا مقام نخست را به خود اختصاص دهد. جناح متحد اپوزسیون لهستان که تاسک سابقاً رهبری آن را بر عهده داشت در این انتخابات متحمل شکست شد.
نتیجه‌گیری
حزب مردم اروپا ( راست میانه) باوجوداینکه بیشترین کرسی‌ها را در سطح کل اتحادیه همچنان حفظ نمود اما نسبت به دور پیشین با کاهش نسبی روبرو شده است. باید توجه داشت انتخابات پارلمان اروپا نزد افکار عمومی شهروندان دارای اولویت مسائل اروپا مانند بیکاری، تغییرات اقلیمی و ورود مهاجران است و اصولاً موضوعات سیاست خارجی و یا امور منطقه‌ای در صدر توجه شهروندان در مورد رأی‌دهی به احزاب و کمپین‌هایشان قرار ندارد لذا برخلاف انتخابات مختلف دیگر مانند انتخابات ریاست جمهوری امریکا که موضوعاتی مانند ایران و برجام در صدر توجه قرار دارد در انتخابات پارلمان اروپا این‌گونه نیست. در کل نتایج انتخابات نشان از چندقطبی شدن وضعیت سیاسی اروپا دارد، دراین‌بین جناح چپ میانه ( سوسیالیست‌ها و سوسیال‌دمکرات‌ها) که جمهوری اسلامی معمولاً بیشتر مایل به قدرت گرفتن آن‌ها می‌باشد در ضعیف‌ترین شکل تاریخی خود قرار داشته و به‌جز معدود کشورهایی مانند اسپانیا در سطح اتحادیه در حال افول هستند.
دپارتمان اروپا
۱۱ خرداد ۱۳۹۸
