- از نگاه کرواسی، مهمترین چالش‌های بیرونی و درونی پیش روی اتحادیه اروپا عبارت‌اند از: مواجهه با رقابت فزاینده جهانی در حوزه تکنولوژی، مقابله با تغییرات آب و هوایی، مقابله با حملات سایبری، مقابله با اخبار جعلی و طراحی رویکرد اروپایی منسجم و کارآمد به موضع مهاجرت و اصلاح سیاست پناهندگی؛
- کرواسی مهمترین اولویت پیش روی اتحادیه اروپا را امنیت و ثبات جنوب شرق اروپا می‌داند و از گسترش اتحادیه به این سمت و پیوستن کشورهایی چون آلبانی و مقدونیه شمالی به اتحادیه اروپا حمایت می‌کند.
- اولویت‌های کرواسی–در قالب شعار اروپایی قوی در جهانی مملو از چالش‌ها – در دوره ریاستش بر اتحادیه اروپا عبارت‌اند از: اروپایی در مسیر توسعه؛ اروپایی مرتبط‌تر؛ اروپای محافظت‌شده و اروپای تأثیرگذارتر؛
- مهمترین دستور کارهای پیش روی کرواسی در دوره ریاست شش‌ماهه‌اش به شرح ذیل می‌باشند: نهایی کردن توافق خروج با بریتانیا؛ تقویت نقش و نفوذ اتحادیه اروپا در همسایگی‌اش؛ احیای سیاست گسترش اتحادیه اروپا و پیشبرد مذاکرات الحاق مقدونیه و آلبانی شمالی به اتحادیه اروپا؛ برگزاری اجلاس اتحادیه اروپا-بالکان غربی؛ پیشبرد و اجرای توافق سبز اروپایی؛ تعیین موضع شورا در کنفرانس آینده اروپا؛ و اجرایی کردن توافق تجاری میان اتحادیه اروپا با ویتنام و با مرکوسور؛
***
جمهوری کرواسی در تاریخ یک ژانویه ۲۰۲۰ به‌عنوان بخشی از سه دوره ریاستی ۶ ماهه متوالی رومانی، فنلاند و کرواسی[۱] (یکم ژانویه ۲۰۱۹ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۰) به ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا منصوب شده است. شتاب گرفتن تحولات و تغییرات تکنولوژیک، جغرافیایی و دموگرافیک در سطح جهان و مواجهه اتحادیه اروپا با رقابت فزاینده جهانی، ضرورت تعمیق و تثبیت همگرایی اروپایی، تعریف استانداردهای اروپایی در حوزه‌های رقابتی جدید ازجمله سایبر، کارآمد سازی مکانیسم‌های اروپایی و مقابله منسجم اروپایی با تهدیدهای ترکیبی را بیش‌ازپیش برجسته کرده است. وجود چنین ضرورتهایی، کرواسی را-در مقام ریاست اتحادیه اروپا- با دستورالعمل موسعی مواجه کرده است؛ دستورالعملی که کرواسی فهم خود را از اولویت‌های اهداف آن و چگونگی تعقیبشان دارد.
۱- مقدمه‌ای در رابطه با ساختار دولت کرواسی و روابط خارجی‌اش و روابط این دولت با جمهوری اسلامی ایران
ساختار سیاسی دولت کرواسی، جمهوری پارلمانی است که قدرت اجرایی در آن در اختیار رئیس‌جمهور و قدرت قانونی در اختیار پارلمان (درون سیستم چندحزبی این کشور) است. دو حزب اصلی کرواسی، حزب اتحادیه دموکراتیک کرواسی به‌عنوان یک حزب سیاسی محافظه‌کار لیبرال (راست) و دیگر حزب مهم این کشور هم‌حزب سوسیال‌دموکرات (چپ) است. خانم کولیندا گرابار کیتاروویچ، رئیس‌جمهور کشور کرواسی از سال ۲۰۱۵ به این مقام برگزیده‌شده و به‌تازگی نیز برای بار دوم انتخاب شده است. ایشان از اعضای حزب اتحادیه دموکراتیک است و پیش‌تر، به‌عنوان وزیر امور خارجه و معاون دبیر کل ناتو فعالیت می‌کرده است.
در رابطه با روابط خارجی دولت کرواسی، باید در نظر داشت که کرواسی از متحدان ایالات‌متحده در ناتو بوده و روابط نزدیکی در حوزه‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی با ایالات‌متحده دارد. دولت کرواسی همچنین، حامی برجام و مخالف خروج آمریکا از این توافق بوده و در اجلاس ضد ایرانی ورشو نیز در سطحی پایین (پایین‌تر از وزیر خارجه) شرکت کرد.
در رابطه با روابط دولت کرواسی با کشورمان، باید پتاسیل بالای رابطه با کرواسی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی را مدنظر قرار داد؛ پتانسیلی که رئیس‌جمهور کرواسی در بازگشت از سفرش به ایران به شرح ذیل به آن‌ها اشاره کرد:
- ارتباط میان بخش‌های تجاری و اقتصادی کرواسی و ایران به‌ویژه فعال کردن شرکت‌های کوچک و متوسط کرواسی در کشورمان[۲]؛
- همکاری کرواسی در توسعه زیرساخت‌ها و پروژه‌های عظیم نیروگاه‌های آبی-برقی و همچنین، بازسازی ناوگان دریایی کشور؛ (اشاره به فعالیت شرکت‌های جورجاکویچ، گردیلی، کونچار، دالکوود و …)
- مقابله مشترک با چالش‌های جهانی نظیر تروریسم و به‌ویژه بحران پناهندگان و حمایت قاطع کرواسی از همکاری اتحادیه اروپا با ایران برای مقابله با ورود پناهندگان افغان (مدل همکاری نظیر همکاری با لبنان و اردن)
- تقویت مراودات فرهنگی و توریستی دو کشور (اشاره به رابطه مثبت ایران با مسلمانان کرواسی و حضور عزیز حسنویچ، مفتی و رئیس مشیخت کرواسی در ایران)
۲- درک کرواسی از وضعیت فعلی اروپا و جهان و چالش‌های پیش رو
از نگاه کرواسی، اتحادیه اروپا با محیط جهانی به‌طور فزایندهای در حال تغییر مواجه است؛ محیطی که به لحاظ تکنولوژیکی، جغرافیایی و دموگرافیکی دائماً در حال تحول است. چنین شرایطی، اتحادیه اروپا را در معرض رقابت فزایندهای قرار می‌دهد؛ رقابتی که موفقیت در آن منوط به تجمیع توان دولت‌های عضو و تعمیق و تثبیت همگرایی اروپایی است. از نگاه کرواسی، چالش پیش روی اروپا برای رسیدن به این درجه از همگرایی و حفظ توان رقابتی خود در صحنه جهانی، حداقلسازی تفاوت‌های داخلی میان اعضا –مشخصاً به لحاظ اقتصادی- تعریف استانداردهای اروپایی در حوزه‌هایی چون سایبر و تقویت استقلال استراتژیک اتحادیه اروپا در حوزه‌های دفاعی-امنیتی است.
۳- اولویت‌های اتحادیه اروپا در دوره ریاست کرواسی
در خصوص ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا این نکته لازم به ذکر است که رئیس دوره‌ای اتحادیه سه نقش عمده بر عهده دارد:
- تعیین دستور کار شورای سران اتحادیه؛
- دوم، استفاده از ابزارهای دیپلماتیک ملی خود برای تقویت همگرایی میان دولت‌های عضو و
- تنظیم مناسبات شورای اتحادیه اروپا با کمیسیون و پارلمان اروپا؛
در نتیجه توان دیپلماتیک دولتی که ریاست را بر عهده دارد بسیار مهم است. دوم این که پژوهش‌ها نشان داده است که کشورهایی که ریاست را بر عهده می‌گیرند؛ اروپایی‌تر عمل می‌کنند تا آن‌که بخواهند ترجیحات ملی خود را لحاظ کنند[۳].
بر این مبنا، فهرست کلی اولویت‌های اهداف کرواسی در دوره ریاست شش‌ماهه‌اش، در قالب شعار “اروپایی قوی در جهانی مملو از چالش‌ها[۴]” و بر اساس برنامه ارائه‌شده توسط این کشور در همراهی و همکاری با رومانی و فنلاند، ذیل چهار هدف کلیدی دسته‌بندی می‌شود:
بر این اساس و در راستای تعقیب این چهار هدف کلی، اهداف عملیاتی کرواسی در مقام ریاست دوره‌ای شورای اتحادیه اروپا به شرح ذیل می‌باشند:
۳-۱- اروپایی در مسیر توسعه
از نگاه کرواسی، جهان در حال تجربه کردن چهارمین انقلاب صنعتی است و در چنین محیطی، تعمیق بازار واحد اروپایی، تشویق به دیجیتالیزه کردن تجارت، سرمایه‌گذاری در حوزه پژوهش و نوآوری، تقویت کیفیت آموزش، کاهش تفاوت‌های توسعه‌ای میان اعضا و همکاری در جهت مبارزه با تغییرات آب و هوایی، همگی عناصر مهم یک دستورالعمل توسعه‌ای متوازن و باثبات با هدف تقویت توان رقابت‌پذیری اتحادیه اروپا هستند.
۳-۱-۱- توسعه منطقه‌ای متوازن:
- کاستن از تفاوت‌ها میان اعضا و تقویت انسجام و همگرایی اجتماعی و اقتصادی میان دولت‌های عضو اتحادیه اروپا؛
- تقویت اتحادیه پولی اروپا؛
- استفاده از ظرفیت همکاری در سطح کلان منطقه‌ای[۹]؛
- تضمین کیفیت تولید یکسان در تمامی بازارهای دولت‌های عضو؛
۳-۱-۲- تقویت مهارت‌ها و توان رقابت‌پذیری اتحادیه اروپا:
- تعمیق بازار واحد و تقویت روند دیجیتالیزه کردن تجارت؛
- تقویت توان رقابت‌پذیری صنایع اروپایی و سرمایه‌گذاری‌های کوچک و متوسط؛
- مدرن کردن کشاورزی و حوزه‌های روستایی؛
- جابجایی و رفت‌وآمد متوازن نیروهای علمی و پژوهشی میان دولت‌های عضو و ارتقای سطح آموزش‌های سطح بالا و مهارت‌ها به‌منظور مسلح کردن شهروندان به توانایی شغل یابی؛
۳-۱-۳- حفاظت از محیط‌زیست و مقابله با تغییرات آب و هوایی:
- پیگیری ایده اروپای سبز در چارچوب توسعه و رشد اقتصادی باثبات (حرکت به سمت اقتصاد کم‌کربن)؛
- پیگیری اجرای کارآمد توافقنامه پاریس؛
- حفظ تنوع بیولوژیکی، حفظ محیط‌زیست آبی و حفظ سواحل در مقابل آلودگی و همچنین، بهره‌برداری بهینه از منابع آبی و جلوگیری از هدر رفت آب؛
- حمایت از صنایع ماهیگیری کوچک؛
۳-۱-۴- شکل‌دهی به جامعه‌ای راضی‌تر و زنده‌تر:
- اجرای ستون اروپایی حقوق اجتماعی؛
- تلاش در جهت متوقف کردن روند منفی دموگرافیکی در اروپا؛
- ارتقای اصل تساوی میان زنان و مردان و تقویت زنان در جامعه و بازار کار؛
- ایجاد فرصت‌های بهتر برای مردم و به‌ویژه جوانان -به‌طور مشخص در بخش‌های روستایی-؛
- ارتقای امکانات سلامت؛
۳-۲- اروپایی مرتبط‌تر:
درک کرواسی این است که در جهانی که هر روز بیش‌ازپیش شبکه‌ای می‌شود؛ پیشرفت اتحادیه اروپا منوط به تقویت ارتباطات میان شهروندان این قاره از طریق به‌کارگیری ابزارهای اقتصادی، فرهنگی و ورزشی و همچنین، توسعه یکسان زیرساخت‌های حمل‌ونقل، انرژی و دیجیتال در اروپا و مرتبط کردن این زیرساخت‌ها به یکدیگر است.
۳-۲-۱- زیرساخت ایمن و با کیف بالای داده:
- برقراری بازار دیجیتال واحد و کاهش شکاف دیجیتالی میان اعضا؛
- ایجاد شرایط لازم برای استقرار کامل شبکه ایمن ۵G؛
- ابتکار گفتگو درباره پیامدهای قانونی و اخلاقی تکنولوژی هوش مصنوعی و تعریف استانداردهای اروپایی برای تکنولوژی‌های جدید؛
۳-۲-۲- تقویت ارتباطات میان شهروندان اتحادیه اروپا:
- افزایش پویایی در بخش‌های فرهنگی و خلاقه؛
- تبادل نیروی کار، دانشجو و پژوهشگر میان دولت‌های عضو؛
- ارتقای میراث فرهنگی اروپا؛
- تقویت گفتگو میان جوانان اروپایی؛
- استفاده از ابزار ورزش برای نزدیک کردن نسل‌ها به یکدیگر؛
۳-۲-۳- منطقه حمل‌ونقل واحد اروپایی:
- تضمین منابع مالی کافی برای ساخت شبکه‌های زیرساختی حمل‌ونقل؛
- بهبود شبکه‌های حمل‌ونقل اروپایی و توسعه آن‌ها به سمت کشورهای همسایه اتحادیه اروپا؛
- دیجیتالیزه کردن تمامی بخش‌های حمل‌ونقل؛
۳-۲-۴- ایجاد بازارهای انرژی همگرا:
- شکل‌دهی به اتحادیه انرژی اروپا؛
- تقویت امنیت انرژی اروپا؛
- ایجاد تنوع در منابع انرژی اروپا (ازجمله انرژی‌های کم‌کربن و قابل‌تجدید)؛
- ارتقای نقش و استفاده از پتانسیل جزایر اروپای در تأمین انرژی پاک؛
۳-۳ اروپای محافظت‌شده:
دولت کرواسی به دنبال طراحی و اجرای راه‌هایی کارآمد جهت محافظت از اروپا و شهروندانش در مقابل تهدیدهایی ازجمله: مهاجرت و پناهندگی، تهدید سایبری، تهدیدهای ترکیبی و تروریسم است.
۳-۳-۱- محافظت از آزادی‌ها و دموکراسی:
- تقویت همگرایی در حوزه شنگن و تقویت کارایی آن؛
- حفاظت از داده‌های شخصی؛
- تقویت و حمایت از حاکمیت قانون، دموکراسی و ارزش‌ها؛
۳-۳-۲- سیاست مهاجرتی:
- کنترل مرزهای خارجی و تقویت سیستم‌های کامپیوتری کنترلی؛
- رویکرد منسجم اتحادیه اروپا به جنبه‌های داخلی و خارجی مهاجرت؛
- اصلاح نظام پناهندگی اروپایی؛
- تقویت همکاری‌ها با کشورهای در معرض آسیب در جنوب شرق اروپا؛
۳-۳-۳- مقاوم‌سازی در مقابل تهدیدهای هیبریدی:
- تقویت مقاومت در مقابل تهدیدهای سایبری و ترکیبی؛
- محافظت از زیرساخت‌های سایبری؛
- مقابله با اخبار جعلی؛
- تقویت خلاقیت و تکنولوژی در حوزه سایبر؛
۳-۳-۴- تقویت امنیت داخلی اتحادیه اروپا:
- کار بر روی خطوط راهنمای استراتژیک در حوزه‌های آزادی، امنیت و عدالت؛
- همکاری میان دولت‌ها به‌منظور مبارزه با جرائم سازمان‌یافته و تأمین مالی تروریسم؛
- مقابله با انتشار محتوای خشونت‌آمیز در اینترنت؛
- تقویت مکانیسم‌های حمایت از جامعه مدنی؛
۳-۴ اروپایی تأثیرگذارتر:
از نگاه کرواسی، مناسب‌ترین شیوه مواجهه دولت‌های اروپایی با چالش‌های قرن بیست و یکم، استفاده از ظرفیت اتحادیه اروپا است. بر این اساس، کرواسی به دنبال توسعه ظرفیت‌ها و ابزار عمل مشترک اتحادیه اروپا به‌منظور تقویت نقش این اتحادیه در مقیاس جهانی است. در این راستا اولویت‌های سیاست خارجی اتحادیه اروپا ازنظر کرواسی، تقویت چندجانبه گرایی بین‌الملل، تعهد به دستورالعمل ۲۰۳۰ سازمان ملل در رابطه با توسعه باثبات و ارتقای ارزش‌ها و منافع اروپایی است. در راستای دست‌یابی به این اولویت‌ها، کرواسی باور دارد که اعتبار اتحادیه اروپا در روابط بین‌الملل منوط به عملکردش در همسایگی‌اش است.
۳-۴-۱- شریک جهانی:
- ارتقای سیاست‌های بین‌المللی توسعه با هدف حذف فقر؛
- مقاوم‌سازی همسایگی شرقی و جنوبی اتحادیه اروپا؛
- تقویت روابط با ایالات‌متحده؛
- تقویت روابط با شرکای استراتژیک اتحادیه در آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین؛
۳-۴-۲- ظرفیت پاسخ به بحران:
- حفظ صلح و امنیت از طریق جلوگیری از تضاد؛
- تقویت سیاست دفاعی-امنیتی اروپایی؛
- تقویت همکاری با شرکای بین‌المللی در ناتو؛
۳-۴-۳- بازیگر بین‌المللی پیش رو:
- ارتقای چندجانبه گرایی و نظم بین‌الملل قانون محور بر پایه حقوق بین‌الملل؛
- ارتقای ارزش‌های اساسی در سیاست خارجی اروپایی؛
- تضمین نقش رهبری اروپا در مبارزه با تغییرات آب و هوایی؛
- محافظت و تقویت نظام تجاری چندجانبه؛
۳-۴-۴- تقویت امنیت داخلی اتحادیه اروپا:
- تقویت اصلاحات در جنوب و شرق اروپا و تقویت مکانیسم همکاری منطقه‌ای؛
- سیاست گسترش معتبر و مؤثر؛
۴- جهت‌گیری شورا در دوره ریاست کرواسی
با توجه به اولویت‌های اهداف برشمرده شده برای کرواسی، جهت‌گیری شورا در دوران ریاست کرواسی متمرکز بر پنج موضوع گسترش اتحادیه اروپا به سمت جنوب شرق، توسعه متوازن و باثبات زیرساخت‌های اروپایی و شبکه‌ای‌تر شدن آن‌ها، طراحی مکانیسم مؤثر مقابله با مهاجرت، تقویت توان رقابتی اتحادیه در حوزه‌های اقتصادی و تکنولوژیک و مقابله با تهدیدات ترکیبی خواهد بود. در این راستا و به‌عنوان پیش‌شرط دست‌یابی به این اهداف، کرواسی بر پیگیری دستورالعملهای ذیل متمرکز خواهد بود:
- نهایی کردن اجرای برکسیت؛
- پیگیری اجرای دستورالعمل استراتژیک ۲۰۲۴-۲۰۱۹ شورای اتحادیه اروپا؛
- تصویب یک چارچوب مالی چندساله[۱۰] متوازن، آرزومند و باثبات؛
- نهایی کردن مذاکرات مربوط به تأمین بودجه دفاعی اروپایی[۱۱]؛
دپارتمان اروپا/ ۹ دی ۱۳۹۸
[۱] Trio Presidency
برنامه مشترک رومانی، فنلاند و کرواسی با محوریت تمرکز بر روی موضوعاتی مانند ارزش های مشترک اروپایی، رشد پایدار، تقویت روابط خارجی و اهمیت امنیت و ثبات در اروپا
[۲] در همین رابطه، سفیر کرواسی در کشورمان در دیدار با نمایندگان اتاق بازگانی ایران بر ضرورت طراحی مکانیسم های جدید جهت کار با ایران در فضای تحریم تاکید کرد. همچنین، در اردیبهشت ماه گذشته، هیئت تجاری از کرواسی در نشستی در اتاق بازرگانی ایران حضور پیداکرده و فرصت و چالش های پیش روی روابط تجاری ایران -کرواسی را بررسی کردند. -مهم ترین این موانع، موانع بانکی و تحریمی هستند-
باید اشاره شود که کرواسی سابقه سرمایه گذاری در بخش انرژی کشوردر سال ۲۰۰۸-میدان گازی و نفتی مغان ۲ در اردبیل- و همچنین، خرید نفت از کشورمان را دارد.
[۳] به عنوان مثال به این مقاله که به مورد آلمان پرداخته نگاه کنید
Verhoeff, Emma C.; Niemann, Arne (2011): National Preferences and the European Union Presidency: The Case of German Energy Policy towards Russia*. In JCMS: Journal of Common Market Studies 49 (6), pp. 1271-1293. DOI: 10.1111/j.1468-5965.2011.02198.x.
[۴] A Strong Europe in a World of Changes
[۵] A Europe That is Developing
[۶] Europe That Connects
[۷] A Europe That Protects
[۸] An Influential Europe
[۹] Macro Regional
[۱۰] Multiannual Financial Framework
[۱۱] European Defense Fund 2021-2027
