وضعیت عمومی انتحابات پارلمانی زودهنگام در صربستان: انتخابات پارلمانی زودهنگام روز یکشنبه 17 دسامبر در صربستان، استان خودمختار ویودینا[1]، شهر بلگراد و همچنین 64 شهرداری دیگر در سراسر کشور برگزار شد. احزاب صرب در حالی به رقابت انتخاباتی ورود یافتند که علاوه بر درگیر بودن در یک محیط سیاسی پیچیده، با دو حادثه ناگوار یعنی حمله به مدارسی در بلگراد و حومه بلگراد، تظاهرات اعتراضی پس از آن و تنش های ژئوپلیتیکی و منطقه ای از جمله تنش ریشه دار با کوزوو رو به رو بودند. این انتخابات در 8273 حوزه رای‌گیری از ساعت 7 الی 20 در سراسر کشور برگزار شد. بر این اساس کاندیداها برای تصاحب 250 کرسی پارلمان صربستان، 120 کرسی پارلمان استان خودمختار ویودینا و 110 کرسی شورای شهر بلگراد به رقابت پرداختند. طبق اعلام کمیسیون انتخابات صربستان در این انتخابات 6500666 شهروند صربستان از حق رای برخوردار بودند که از این تعداد 63/58 درصد در انتخابات شرکت کردند. 24/97 درصد آرا معتبر عنوان شده و 76/2 درصد آرای باطله به ثبت رسید. نتایج به دست آمده توسط پنج حزب یا لیست انتخاباتی برتر در انتخابات پارلمانی صربستان بدین شرح عنوان شده است:
همانطور که انتظار می‌رفت، در سطح پارلمانی، استان ویودینا و تمامی 64 شهرداری، حزب پیشرو صربستان به همراه احزاب تحت ائتلاف آن، توانستند اکثریت مطلق آرا را بدست آورند. در مقایسه با انتخابات سال 2022 حزب پیشرو صربستان توانست بیش از 3 درصد بر میزان آرای خود بیفزاید. این حزب در انتخابات قبلی نزدیک به 43 درصد آرا را به خود اختصاص داده بود. با این حال در جریان انتخابات شهر بلگراد، حزب پیشرو نتوانست به پیروزی کامل دست یابد. در نتیجه این امر، سرنوشت انتخابات و تشکیل شورای شهر بلگراد هنوز مشخص نیست و به ائتلاف‌های پس از انتخابات بستگی دارد. بر اساس آمار اعلام شده معلوم نیست که آیا امکان تشکیل شورای شهر وجود دارد یا اینکه انتخابات در بلگراد تکرار خواهد شد. در سوی دیگر میدان برخلاف حزب پیشرو، حزب سوسیالیست در انتخابات فعلی نتیجه ضعیف تری کسب کرده است. سوسیالیست ها در انتخابات 2022 حدود 4/11 درصد آرای شهروندان صرب را بدست آورده بودند در حالیکه در انتخابات فعلی چیزی در حدود 6.55 درصد آرا را به خود اختصاص دادند. ایویتسا داچیچ[3] رهبر این حزب و وزیر خارجه فعلی صربستان در واکنش به نتایج ضعیف به دست آمده ابزار نارضایتی کرده و اذعان نمود که شاید زمان تغییر رهبری حزب فرا رسیده است. ائتلاف«صربستان علیه خشونت[4]» به لطف تظاهراتی که از ماه می در بلگراد و سایر شهرها در اعتراض به حادثه کشتار دانش آموزان در یک مدرسه در بلگراد رخ داد، توانست بیش از 23 درصد آرا را بدست آورد. غیرمترقبه‌ترین نتایج در انتخابات اما توسط یک گروه شهروندان تحت عنوان «ما-صدای مردم» به رهبری دکتر برانیمیر نستوروویچ[5] کسب شده است. این گروه توانست در انتخابات پارلمانی حدود 5 درصد آرا و در انتخابات شهر بلگراد بیش از 5 درصد آرا (حد نصاب ورود به پارلمان و شورای شهر کسب 3 درصد آرای شرکت‌کنندگان در رای‌گیری است) را بدست آورد. بنابراین تشکیل شورای شهر بلگراد بستگی به توافق با این گروه دارد، اگر چه نستوروویچ اعلام کرده است که نه با لیست «حزب پیشرو» و نه با لیست «صربستان علیه خشونت» ائتلاف نخواهد کرد. در صورت عدم توافق با این لیست احتمال می‌رود که انتخابات در بلگراد باطل شده و دوباره برگزار شود.[6]، [7]، [8]، [9]، [10]، [11]، [12]، [13]
وضعیت احزاب اصلی در انتخابات: در انتخابات پارلمانی زود هنگام صربستان وضعیت احزاب اصلی و نقاط قوت و ضعف آنها بدین شکل بوده است:
- «حزب پیشرو[14]» یا همان ائتلاف «الکساندر ووچیچ – صربستان نباید متوقف شود» توانست 75/46 درصد آرا (128 از مجموع 250 کرسی پارلمانی) را به دست آورد. کسب اکثریت مستقل در پارلمان و جلوگیری از خروج رای‌دهندگان، دستیابی به یک نتیجه بسیار خوب در همه سطوح (به ویژه در سطح ملی و استان ویودینا) در کنار کسب یک نتیجه خوب در انتخابات بلگراد، با در نظر گرفتن این که بیشترین نارضایتی در پایتخت وجود دارد، از مهم ترین موفقیت های حزب پیشرو در این انتخابات محسوب می شود. بر این اساس، حزب پیشرو فرصت دارد تا برخی از پروژه‌های راهبردی را که برای دوره آتی حکومت خود اعلام کرده، به مورد اجرا بگذارد. البته این همه ماجرا نیست چرا که وابستگی شدید حزب به الکساندر ووچیچ و عدم وجود اصلاحات حزبی لازم در راستای ایجاد یک جنبش فراحزبی جدید به عنوان نقطه ضعف های غیرقابل چشم پوشی حزب حاکم هنوز پا برجاست.
- ائتلاف «صربستان علیه خشونت» با کسب 66/23 درصد آرا (65 کرسی پارلمانی) را به دست آورد. این ائتلاف توانست با موفقیت در بین رای‌دهندگان ضد دولتی انگیزه ایجاد کرده و در اعتراضات ضد خشونت که پس از دو فاجعه بزرگ در بلگراد و ملادنوواتس سازماندهی شد، یک پلتفرم سیاسی را ارائه کند. آنها فرصت و ثبات مالی دارند تا به جایگزین کلیدی و شاید تنها جایگزین سیاسی برای حزب پیشرو و ووچیچ تبدیل شوند. با این حال ائتلاف از نقطه ضعف های جدی همچون فقدان رویکرد مشترک تحت یک برند سیاسی، تغییر مکرر استراتژی‌ها، تصمیم‌گیری‌های عجولانه و فقدان طرح جایگزین مناسب، تمرکز بیش از حد بر رویکرد سلبی و انتقادی، ضعف در رویکرد ایجابی، ارائه ایده‌ها و پیشنهادات بسیار اندک و غفلت از تقویت قدرت سازمانی، رو به رو است.
- «حزب سوسیالیست صربستان[15]» توانست با 55/6 درصد آرا (18 کرسی) بدست آورد. نقاط قوت حزب سوسیالیست صربستان چشمگیر نیست و بیشتر در مواردی نظیر برخورداری از وحدت و عدم وجود جناح‌بندی و شکاف‌های شدید در درون حزب خلاصه می شود. حزب سوسیالیست در انتخابات دسامبر 2023 نیز همچنان به عنوان یکی از شرکای دولت حاکم ظاهر شد. رای‌دهندگان حزب سوسیالیست در حال حاضر به شدت تحت تاثیر حزب پیشرو قرار دارند. تا جاییکه اختلافات ایدئولوژیک و برنامه‌ای بین دو حزب به شکل محسوسی در حال کاهش است. همین مسئله باعث شده است حزب سوسیالیست فضای بسیار محدودی برای انجام اقدامات مستقل داشته باشد.
- ائتلاف «NADA» یا (امید) متشکل از «حزب دمکرات نوین صربستان[16]» و «جنبش احیای نظام پادشاهی صربستان[17]» (Novi DSS و POKS) با کسب 02/5 درصد آرا (13 کرسی) به دست آورد. حزب دموکراتیک نوین صربستان به حزب محوری جناح راست‌گرا تبدیل شده است. آنها به خوبی روندهای حاکم بر جناح راست صربستان را دریافته اند و تلاش می کنند از تشتت آن جلوگیری کنند. این حزب و ائتلاف NADA به دلیل نزدیک بودن به لیست «صربستان علیه خشونت» و اختلافی که در ساختار و اولویت‌های رای‌دهندگان آنها وجود دارد، با خطر از دست دادن رای‌دهندگان خود مواجه هستند.
لیست انتخاباتی «ما – صدای مردم» با 68/4 درصد آرا، 13کرسی پارلمانی را به دست آورد. ائتلاف «تجمع ملی» اما با کسب 76/2 درصد آرا نتوانست حد نصاب ورود به پارلمان را بدست آورد و به همین دلیل در دوره جدید در نهاد قانون‌گذاری صربستان کرسی نخواهد داشت. ائتلاف بوریس تادیچ[18] وزیر دارایی سابق و ساشا رادولوویچ[19] رئیس جمهور سابق صربستان نیز با کسب 18/1 درصد آرا از حد نصاب فراتر نرفته و در پشت درهای پارلمان باقی ماندند. حزب مردم نیز با کسب 88/0 درصد آرا از ورود به پارلمان باز ماند. نکته قابل اشاره دیگر اینکه هنگامی که دوره جدید پارلمانی آغاز شود، پنج حزب و ائتلاف اقلیت شامل «اتحادیه مجارهای ویودینا[20]»، «ائتلاف احزاب عدالت و آشتی (سنجاک)[21]» و «اتحادیه دموکرات کروات‌های ویودینا[22]»، «حزب روس‌ها[23]» و «حزب مبارزه سیاسی آلبانی‌تبارها» نیز صاحب کرسی خواهند بود. آنها در مجموع 13 کرسی را تصاحب خواهند کرد.[24]
واکنش های بین المللی به انتخابات صربستان: واکنش های بین المللی به انتخابات صربستان در دو محور اصلی یعنی ابزار خرسندی از پیروزی حزب ووچیج در انتخابات و تبریک به وی برای کسب این پیروزی تا ابراز نگرانی از وجود تخلف در انتخابات و درخواست بررسی مسئله خلاصه می شود. بر این اساس، ویکتور اوربان[25] نخست‌وزیر مجارستان اولین رهبر خارجی بود که ضمن اتخاذ رویکرد نخست، پیروزی حزب ووچیچ در انتخابات را تبریک گفت. کاتالین نوواک[26] رئیس جمهور مجارستان نیز طی پیامی «پیروزی بزرگ انتخاباتی» حزب ووچیچ و ائتلافش را در انتخابات پارلمانی را تبریک گفت. وی در شبکه اجتماعی ایکس همچنین به اتحادیه مجارهای ویودینا بابت کسب نتایج خوب انتخاباتی در سطح کشور و استان ویودینا تبریک گفت. او همچنین اظهار داشت صربستان نمونه‌ای از این است که چگونه اقلیت‌های ملی و اکثریت می‌توانند به خوبی با یکدیگر همزیستی داشته باشند. میلوراد دودیک[27] رئیس جمهوری صربهای بوسنی که با توجه به دارا بودن تابعیت دوگانه صربستان، در انتخابات شرکت کرده بود نیز از دیگر سیاستمدارانی محسوب می شود که بدون توجه به انتقادات، پیروزی حزب ووچیچ را تبریک گفت.[28] متیو میلر سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا نیز در واکنش به انتخابات صربستان اظهار داشت مشتاقانه منتظر ادامه همکاری با دولت صربستان بوده و از تقویت دموکراسی، و حاکمیت قانون و ثبات در منطقه حمایت می کند. وی در روز نخست پس از انتخابات به ذکر پیام تبریک بسنده کرده و از اظهار نظر در مورد اتهامات وارده مبنی بر تخلفات انتخاباتی در صربستان خودداری کرد. با این حال این رویکرد در روزهای بعد اندکی تغییر یافت. دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین نیز یک روز پس از برگزاری انتخابات از موفقیت حزب الکساندر ووچیچ رئیس‌جمهور صربستان در انتخابات پارلمانی این کشور ابزار خرسندی کرد. پکسوف درباره نتایج اولیه انتخابات پارلمانی صربستان گفت: «این موضوع انحصارا یک موضوع داخلی صربستان، کشور دوست و برادر روسیه است»، و مسکو «البته از موفقیت آقای ووچیچ استقبال می‌کند.» پسکوف ابراز امیدواری کرد که این امر به توسعه بیشتر روابط با صربستان کمک کند و «مسیر تقویت بیشتر دوستی، همکاری متقابل سودمند و احترام» بین دو کشور ادامه یابد. الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان نیز طی پیامی پیروزی ووچیچ در انتخابات زودرس پارلمانی را تبریک گفت و اظهار داشت، رهبران دو کشور به تلاش‌های مشترک خود برای تقویت و تعمیق هرچه بیشتر روابط ویژه و راهبردی خود ادامه خواهند داد. در پیام وی آمده است: نتایج انتخابات به وضوح نشان‌دهنده قدردانی و حمایت بالای مردم صربستان از سیاستی است که برای توسعه و شکوفایی کشورشان اجرا می شود. این مسئله همچنین نشان‌دهنده اعتماد قابل توجهی است که آنها به دولت ووچیچ دارند. علی اف تاکید کرد، روابط آذربایجان با صربستان به عنوان کشور دوست و شریک قابل اعتماد، برای باکو از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به گفته وی، رئیس جمهور صربستان «در حفظ و ارتقای روابط دوستانه سنتی بین آذربایجان و صربستان به سطح فعلی، کمک بسیاری کرده است. آندری پلنکوویچ نخست وزیر کرواسی دو روز یعد از انتخابات اظهار داشت، نتایج انتخابات در صربستان بیانگر واقعیت است. با این حال، وی از اینکه نماینده اقلیت کروات موفق به کسب کرسی پارلمانی نشده است ابراز تاسف کرد. نخست وزیر کرواسی در این رابطه اظهار داشت: ما به گفتگو با بلگراد با هدف حل مسائل باز ادامه می‌دهیم. – رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه دیگر سیاستمداری بود که طی پیامی پیروزی حزب پیشرو در انتخابات پارلمانی صربستان را به الکساندر ووچیچ رئیس جمهور این کشور تبریک گفت. در این پیام آمده است: نتایج انتخابات بار دیگر تایید کرد که مردم صربستان از کارهایی که دولت ووچیچ به طور مستمر برای رفاه و توسعه کشور خود انجام می دهد، قدردانی می کنند. وزارت خارجه چین نیز طی پیامی پیروزی حزب پیشرو در انتخابات زودهنگام پارلمانی صربستان را به ووچیچ تبریک گفت. در این پیام ابراز اطمینان شده است که صربستان تحت رهبری ووچیچ و دولت جدید به پیشرفت‌های خود در همه زمینه‌ها ادامه داده و پکن برای توسعه روابط چین و صربستان اهمیت زیادی قائل و مشتاق همکاری با صربستان برای تقویت اعتماد سیاسی متقابل است. در سوی دیگر میدان اما بازیگرانی همچون اتحادیه اروپا، آلمان و سازمان امنیت و همکاری اروپا مسئله تخلفات انتخاباتی رخ داده شده را به شکل جدی تر مورد توجه قرار دادند. بر این اساس، ولادیمیر بیلچیک[29] گزارشگر پارلمان اروپا در امور صربستان گرچه به مسئله تخلفات انتخاباتی توجه کرد اما آن را خیلی جدی ندانست. وی در این رابطه گفت: «آنچه که ما متوجه شدیم این است که انتخابات به خوبی برگزار و مدیریت شده است. البته گزارش‌هایی در مورد بی‌نظمی‌ها در روند برگزاری انتخابات و تعدادی آرای ثبت شده بیش از رای‌دهندگان، وجود دارد که البته رقم آن بالا نیست. همچنین گزارش‌هایی در مورد خرید احتمالی آرا به ویژه در مجاورت حوزه‌های رای‌گیری وجود دارد. اما این ها اتفاقات مهمی نبوده و در مقیاس کم حادث شده است. بنابراین، در مجموع می توان گفت انتخابات بدون مشکل برگزار شده است. به همین دلیل مایلم به شهروندان صربستان تبریک بگویم. بیلچیک تاکید کرد، امیدوار است صربستان اکنون «کمی از انتخابات زودرس رهایی یابد، زیرا چرخه‌های دائمی انتخابات مانع ایجاد فضای کافی برای انجام کار سیاسی و تصمیم‌گیری‌های سیاسی کلیدی در راستای حرکت صربستان به سمت اتحادیه اروپا، شده است. جوزپ بورل نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی و سیاست امنیتی و اولیور ورهلی کمیسر توسعه و امور همسایگان این اتحادیه اما طی بیانیه مشترکی به شکل جدی تر موضوع تخلفات انتخاباتی را مورد توجه قرار دادند. آنها تاکید کردند یافته‌ها و نتایج اولیه ناظران بین‌المللی از «دفتر نهادهای دمکراتیک و حقوق بشر سازمان امنیت و همکاری اروپا» در مورد انتخابات پارلمانی زودرس صربستان که در تاریخ 17 دسامبر برگزار شد، را مد نظرقرار خواهند داد. بورل و ورهلی افزودند بر اساس این اطلاعات و نتایج اولیه، با نگرانی به این نتیجه رسیده اند که فرآیند انتخابات مستلزم بهبود ملموس و اعمال اصلاحات بیشتر است، زیرا عملکرد صحیح نهادهای دمکراتیک صربستان هسته اصلی فرآیند پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا محسوب می شود. نماینده عالی و کمیسر گسترش ادامه دادند که اتحادیه اروپا منتظر گزارش نهایی «دفتر نهادهای دمکراتیک و حقوق بشر سازمان امنیت و همکاری اروپا» است که توصیه های آن باید در اسرع وقت و قبل از انتخابات بعدی اعمال شود. همچنین تاکید کردند که از مقامات ذیصلاح محلی انتظار دارند به گزارش‌های معتبر موجود در رابطه با تخلفات به نحو شفافی رسیدگی کنند. مقامات اتحادیه اروپا افزودند این مسئله شامل اتهامات مربوط به انتخابات محلی در بلگراد و سایر شهرداری‌ها می‌شود. بورل و ورهلی از رهبریت سیاسی صربستان خواستند تا گفتگوی سازنده و فراگیر را تضمین کند.» ویولا فون کرامون[30] نماینده پارلمان اروپا نیز در رابطه با انتخابات صربستان اظهار داشت، در انتخابات روز یکشنبه بلگراد تخلفات زیادی مشاهده شده است که مطابق با استانداردهای بین‌المللی نیست. این در حالی است که از صربستان به عنوان نامزد عضویت در اتحادیه اروپا انتظار دیگری می‌رود. طبق گزارش ها موارد خرید آرا، حمله به ناظران محلی و سوء استفاده از منابع اداری مشاهده شده و شرایط یکسان برای همه شرکت‌کنندگان در انتخابات به ویژه در رسانه‌ها وجود نداشته است. فون کرامون افزود: «در پروسه انتخابات، رئیس جمهور و حزب حاکم حضور برتر را داشتند که این مساله مطابق با قوانین انتخاباتی نیست. بویژه با توجه به این مطلب که صربستان همانند روسیه، قزاقستان و یا مغولستان نیست. این کشور نامزد عضویت در اتحادیه اروپا بوده و ما از آن انتظار دیگری داریم.» وی خواستار تشکیل کمیته‌ای شد که تحقیقات مستقلی در مورد روند انتخابات انجام دهد. فون کرامون ضمن حمایت از شهروندان معترض صرب حق انجام تظاهرات مسالمت آمیز را برای آنها به رسمیت شناخته و بر ضرورن پیگیری راه حل های سیاسی تاکید کرد. فون کرامون رای دادن شهروندان بوسنی‌هرزگوین در انتخابات محلی بلگراد را غیرقابل قبول خوانده و آن را امری خلاف استانداردهای بین‌المللی و قوانین انتخاباتی بین المللی عنوان کرد. وزارت امور خارجه آلمان در قامت دیگر بازیگر منتقد نسبت به شیوه برگزاری انتحابات پارلمانی صربستان در شبکه ایکس اعلام کرد: « دفتر سازمان امنیت و همکاری اروپا برای نهادهای دمکراتیک و حقوق بشر سوء استفاده از منابع عمومی، ارعاب رای‌دهندگان و موارد خرید رای در انتخابات صربستان را گزارش داده است.» وزارات امور خارجه آلمان افزود این برای کشوری که وضعیت نامزد عضویت در اتحادیه اروپا را دارد غیرقابل قبول است. دولت آمریکا نیز دو روز بعد از برگزاری انتخابات، از دولت صربستان خواست تا به نگرانی‌ها در مورد شیوه برگزاری انتخابات پارلمانی روز یکشنبه و مواردی که سازمان امنیت و همکاری اروپا در گزارش خود درباره روند برگزاری آن اشاره کرده است، پاسخ دهد. متیو میلر سخنگوی وزارت خارجه امریکا در این رابطه به خبرنگاران گفت: ما می‌خواهیم صربستان با سازمان امنیت و همکاری اروپا برای رفع این نگرانی‌ها همکاری کند. میلر افزود: «تخلفات و بی‌نظمی‌های گزارش شده توسط سازمان امنیت و همکاری اروپا و سایر ناظران انتخابات باید مورد بررسی قرار گیرد. وی افزود خشونت علیه مقامات انتخاباتی، روزنامه‌نگاران و ناظران معتبر غیرقابل قبول است. این اظهارات درحالی از سوی سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا بیان شد که میلر در بیانیه اولیه خود در مورد اتهامات مربوط به تخلفات در انتخابات اظهار نظر نکرده و صرفا اظهار داشته بود، آمریکا مشتاق ادامه همکاری با دولت بعدی صربستان است.[31]، [32]، [33]، [34]، [35]، [36]، [37]
چند و چون ادعاهای داخلی و بین المللی مربوط به وجود تخلفات انتخاباتی و تظاهرات پس از آن: یک روز پس از برگزاری انتخابات پارلمانی در صربستان گروهی از شهروندان به دعوت ائتلاف «صربستان علیه خشونت» در مقابل ساختمان شهرداری بلگراد تجمع کردند تا نسبت به «دزدی در پروسه انتخابات» اعتراض کنند. ولادیمیر اوبرادوویچ، نامزد این ائتلاف برای پست شهردار بلگراد، مدعی شد بی‌نظمی‌هایی در روند برگزار انتخابات رخ داده است که همه شاهد آن بوده اند. در نتیجه مردم نتایج انتخابات بلگراد را نخواهند پذیرفت. معترضان سپس به سمت مقر کمیسیون انتخابات صربستان رفته و تلاش کردند از برگزاری نشست این کمیسیون جلوگیری کنند. نمایندگان ائتلاف «صربستان علیه خشونت» قبل از آن در مقر کمیسیون انتخابات حضور یافته و مدارک خود دال بر تخلفات انتخاباتی روز یکشنبه را ارائه کرده بودند. آنها همچنین خواستار باطل شدن انتخابات و تکرار آن در شرایط عادلانه شدند و درخواست کردند تا دفاتر ثبت شهروندان دارای حق رای، مجددا مورد بازبینی قرار گرفته و بروزرسانی شود. میروسلاو الکسیچ و مارینیکا تپیچ[38] به عنوان دو تن از نمایندگان لیست ذکر شده نیز پیش از ورود به ساختمان کمیسیون انتخابات اعلام کردند، نتایج انتخابات را به رسمیت نمی‌شناسد و تا زمانی که درخواست آنها برای باطل شدن انتخابات برآورده نشود، دست به اعتصاب غذا خواهند زد. در این بین میان شهروندان معترض خشمگین و نمایندگان ائتلاف «صربستان علیه خشونت» اختلاف نظرهایی پیش آمده و نمایندگان ائتلاف از شهروندان معترض درخواست کردند به شکل کاملا مسالمت آمیز اعتراض خود را بیان کرده و از روش های خشونت آمیز بپرهیزند. دراگان جیلاس[39] یکی از رهبران ائتلاف «صربستان علیه خشونت» نیز در مقابل ساختمان کمیسیون انتخابات حاضر شده و از بروز دزدی انتخاباتی خبر داد. وی افزود تعداد زیادی از شهروندان کشورهای همسایه در انتخابات بلگراد رای دادند که این مسئله نمی تواند قانونی باشد. دومین تظاهرات گروههای اپوزیسیون معترض به روند برگزاری انتخابات شهر بلگراد روبروی مقر کمیسیون انتخابات صربستان برگزار شد. ائتلاف «صربستان علیه خشونت» کماکان خواستار لغو انتخابات بوده و ادعا می کرد، بی‌نظمی‌ها، تخلفات و موارد مرتبط با «وارد کردن رای‌دهندگان» از جمهوری صربهای بوسنی و همچنین آوردن رای‌دهندگان از مناطقی در صربستان که روز یکشنبه در آنها انتخابات برگزار نشد، رخ داده است. شخص آلکسیچ در این رابطه گفت، «ما خواستار ابطال انتخاباتی خواهیم بود که در آن اراده انتخاباتی شهروندان به شکلی وحشیانه نقض شده است.»
علاوه بر اعتراضات بی وقفه اپوزیسیون و شهروندان هوادار آنها، بسیاری از ناظران بین المللی نیز ساعاتی بعد از انجام انتخابات پارلمانی صربستان، مسئله تخلف و بی نظمی موجود در آن را مطرح کرده و لب انتقاد از گشودند. هیات‌های نظارت بین‌المللی در بلگراد اعلام کردند، با وجود اینکه رای‌دهندگان در انتخابات صربستان می‌توانستند بین گزینه‌های سیاسی یکی را انتخاب کنند، اما این انتخاب «به دلیل مزیت قاطع حزب حاکم مختل شده بود.» نمایندگان چهار هیات نظارت بین‌المللی اعلام داشتند. «اگرچه در انتخابات زودرس صربستان، رای‌دهندگان واقعا می‌توانستند بین گزینه‌های سیاسی موجود یکی را انتخاب کنند و آزادی بیان و تجمع مورد احترام بود، اما فشار بر رای‌دهندگان و همچنین مشارکت غالب رئیس‌جمهور و مزیت سیستمی حزب حاکم، به طور کلی روند انتخابات را تضعیف کرد.» نمایندگان دفتر نهادهای دمکراتیک و حقوق بشر سازمان امنیت و همکاری اروپا، مجمع پارلمانی سازمان امنیت و همکاری اروپا، مجمع پارلمانی شورای اروپا و پارلمان اروپا از جمله نهادهایی محسوب می شوند که صراحتا اظهار داشتند، در روند برگزاری انتخابات صربستان سوء‌استفاده از منابع عمومی، ارعاب و فشار علیه رای دهندگان، از جمله موارد خرید رای وجود داشته شده است. استفان شناخ[40]، نماینده پارلمان اتریش و رئیس ناظران انتخابات شورای اروپا نیز به عنوان یکی از نخستین منتقدان نسبت به شیوه برگزاری انتخابات صربستان در مقابل دوربین ها سخنرانی کرد. او صراحتا اعلام کرد که این یک انتخابات عادلانه نبوده است و پیروزی در بلگراد از مخالفان ربوده شده است. دولت صربستان اما همه انتقادات موجود و ادعاهای طرح شده در رابطه با تخلف های انتخاباتی را رد کرد. الکساندر ووچیچ رئیس جمهور صربستان و رهبر حزب حاکم نیز با رد اتهامات، اعتراضات موجود در این رابطه را سناریوی اپوزیسیون شکست خورده عنوان کرد. [41]، [42]، [43] آنا برنابیچ نخست وزیر صربستان نیز در با اتخاذ رویکردی مشابه ووچیچ تاکید کرد در طول مبارزات انتخاباتی اپوزیسیون فضایی را برای ارعاب و اعمال خشونت پس از انتخابات ایجاد کرد. وی با اشاره به اینکه اپوزیسیون در تمام طول مبارزات انتخاباتی در راستای چنین اقداماتی برنامه ریزی می کرد، تاکید کرد اپوزیسیون هیچ طرحی ارائه نداده، بلکه مبارزات و تبلیغات آنها تنها به ابراز تنفر نسبت به ووچیچ متمرکز بود. به عقیده نخست وزیر گروه های اپوزیسیون در تلاش بودند تا وقایعی مشابه میدان (اوکراین) را در بلگراد برنامه‌ریزی کردند و از طریق وقوع یک انقلاب به قدرت برسند. اما در این کار موفق نخواهند شد. توجه به این نکته ضرورت دارد که اگرچه اعتراضات شکل گرفته نسبت به انتخابات 17 دسامبر فروکش کرده اما هنوز پایان نیافته است. ائتلاف “صربستان علیه خشونت” به عنوان مهم ترین بازیگر هدایت کننده اعترضات نیز اعلام کرده بود تا پیش از تعطیلات سال نو دیگر هیچ اعتراضی در مقابل ساختمان کمیسیون انتخابات صربستان، برگزار نخواهد شد. با این حال طبق اعلام ائتلاف، پس از تعطیلات سال نو و کریسمس ارتدکس (7 ژانویه) تجمعات جدیدی سازماندهی خواهد شد.[44]، [45]، [46]، [47]، [48]، [49]
[1] Vojvodina
[2] We – Voice of the People
[3] Ivica Dačić
[4] Serbia against Violence
[5] Branimir Nestorovic
[6] https://www.rik.parlament.gov.rs/
[7] https://www.b92.net/info/izbori2023/vesti.php?nav_id=2451787
[8] https://www.b92.net/info/izbori2023/vesti.php?nav_id=2451851
[9] https://www.b92.net/info/izbori2023/vesti.php?nav_id=2451856
[10] https://www.danas.rs/vesti/politika/izbori-2023/ljajic-proglasio-pobedu-u-novom-pazaru/
[11] https://www.b92.net/info/izbori2023/beogradski.php?nav_id=2451826
[12] https://balkaninsight.com/2024/01/03/serbia-publishes-official-election-results-only-question-is-belgrade/
[13] https://www.aljazeera.com/news/2023/12/20/analysis-election-win-for-serbias-vucic-might-yet-backfire
[14] Serbian Progressive Party
[15] Socialist Party of Serbia
[16] New Democratic Party of Serbia
[17] Restoration of Kingdom of Serbia
[18] Boris Tadic
[19] Sasa Radulovic
[20] Alliance of Vojvodina Hungarians
[21] Justice and Reconciliation Party- Sandžak
[22] Democratic Alliance of Croats in Vojvodina
[23] Russian Party
[24] https://www.blic.rs/vesti/politika/velika-analiza-bojana-klacar-za-2023-i-opozicija-i-sns-imaju-slabe-tacke/4s82lsc
[25] Viktor Orbán
[26] Katalin Novák
[27] Milord Dodik
[28] https://www.b92.net/info/izbori2023/vesti.php?nav_id=2451839
[29] Vladimir Bilčik
[30] Viola von Cramon
[31] https://www.b92.net/info/izbori2023/vesti.php?nav_id=2452727
[32] https://www.danas.rs/vesti/politika/izbori-2023/ministarstvo-spoljnih-poslova-kine-cestitalo-vucicu-pobedu-na-izborima/
[33] https://www.danas.rs/vesti/politika/izbori-2023/borelj-i-varhelji-se-oglasili-o-izborima-u-srbiji-i-uputili-poziv-srpskom-rukovodstvu/
[34] https://beta.rs/content/196827-sad-pozivaju-srbiju-da-odgovori-na-zabrinutosti-u-vezi-s-parlamentarnim-izborima
[35] https://beta.rs/content/196827-sad-pozivaju-srbiju-da-odgovori-na-zabrinutosti-u-vezi-s-parlamentarnim-izborima
[36] https://beta.rs/content/196821-fon-kramon-srbija-nije-rusija-nego-kandidat-za-eu-u-njoj-ocekujemo-drugaciji-izborni-proces
[37] https://beta.rs/content/196817-poceo-drugi-protest-gradana-ispred-rik-a-u-beogradu
[38] Marinika Tepic
[39] Dragan Đilas
[40] Stefan Schennach
[41] https://balkaninsight.com/2024/01/05/serbias-elections-defeat-for-far-right-as-well-as-moderate-opposition/
[42] https://balkaninsight.com/2024/01/03/serbia-publishes-official-election-results-only-question-is-belgrade/
[43] https://www.aljazeera.com/news/2023/12/20/analysis-election-win-for-serbias-vucic-might-yet-backfire
[44] https://beta.rs/content/196757-wasington-zeli-da-saraduje-sa-srbijom-na-jacanju-demokratije-posle-izbora
[45] https://beta.rs/content/196711-kremlj-pozdravio-uspeh-sns-madarska-predsednica-cestitala-vucicu
[46] https://www.blic.rs/vesti/politika/predsednik-azerbejdzana-ilham-alijev-cestitao-vucicu-izborni-rezultati-jasno/1bq9dmw
[47] https://www.danas.rs/svet/region/plenkovic-rezultati-izbora-u-srbiji-realnost/
https://www.danas.rs/vesti/politika/izbori-2023/msp-nemacke-o-izborima-u-srbiji-
[48] zastrasivanje-biraca-i-kupovina-glasova-neapgradijni/
https://www.danas.rs/svet/vucic-ce-ostati-centralna-figura-za-diplomate-sad-i-eu-na-
[49] zapadnom-balkanu-politico-o-izbornim-rezultatima-u-srbiji/
https://www.b92.net/info/izbori2023/vesti.php?nav_id=2452411
